Önceki makalede Mersin il merkezi temel alındığında 25 bin lira ve üzeri Varlık Vergisi tahakkuk ettirilen isimleri sırasıyla paylaştım…

Bu kez 25 bin lira altı borç tahakkuk ettirilen kişi ve kurumları paylaşacağım…

Bu liste birkaç açıdan önemli olduğu kadar ilginç…

Önemli çünkü, kimin ne kadar Varlık Vergisi ödeyeceğini belirleyen ve itiraz merci mümkün olmayan kesin olan bu rakamları belirleyen Komitenin ne ölçüde adil davrandığı, hangi kriterler esas alınırsa alınsın birilerine iltimas geçilirken birilerine büyük haksızlıklar yapılıp yapılmadığı, hatta ‘bazı hanelerin ocağına incir ağacı’ dikilip dikilmediği sorularının cevapları bu listelerdeki küçük ayrıntılarda gizli…

Diğer yönüyle de o günün Mersin’ de faaliyet gösteren irili ufaklı tüm kişi ve kuruluşlarının yer aldığı rehber özelliğiyle ilginç…

Öncelikle genel tabloya bakmakta yarar var:

Mersin merkezde 311 mükellefe 4 milyon 214 bin lira, Tarsus’ ta ise 428 mükellefe 1 milyon 980 bin lira ve il genelinde toplam 6 milyon 173 bin lira Varlık Vergisi tahakkuk ettirilmiş, o günkü gazetelerde yer alan haberlere bakılırsa bunun Mersin merkezde 2 milyon 752 bin lira olmak üzere il geneli toplamında 3 milyon 55 bin lirası tahsil edilmişti.. (Akşam gazetesi 20 Ocak 1943)
Nispeten küçük miktarlarda borçlandırmaların söz konusu ilçelerde mükelleflerin ödeme oranları %82’ ye yaklaşırken, Mersin merkezde tahakkuk ve tahsilât rakamları esas alındığında borç ödeme oranlarının %65’te kaldığı görülür…

Cumhuriyet Döneminde Mersin adıyla yayınladığı kitabında Varlık Vergisinin Mersin uygulamasını özel başlık altında araştıran Doçent Mehmet Pınar’ ın Devlet Maliyesi arşivinde yer alan Maliye İstatistikleri üzerinde yaptığı çalışmalar sonucu elde ettiği rakamlara göre Mersin merkezde 4 milyon 570 bin lira varlık vergisi tahakkukuna karşı tahsilât 1 milyon 860 bin lirada kaldığı anlaşılıyor ki, eğer devletin istatistiki verileri doğruysa tahakkuk/tahsilat oranı yüzde 40’ larda…

Meclise yapılan itirazlar, çeşitli geciktirme yöntemleri sonucu Mersin’ den Aşkale çalışma kampına hiç kimse gönderilmediği gibi, geçen zaman içinde özellikle vergi belirleme komitelerinin yaptığı akıl almaz haksızlıklar gün yüzüne çıkmaya başlayınca önce 21 Eylül 1943’te 4501 sayılı Varlık Vergisi kanununa ek kanun ile borçları terkin etmeye Maliye Bakanlığı yetkili kılınır..

Bu da yetmez, Maliye Bakanlığına verilen borçları terkin etme yetkisinin yerini alacak çok daha radikal adım atılır..

Ve bu çerçevede 15 Mart 1944 günü TBMM’ de kabul edilen kanunla Varlık Vergisi borçlarının tasfiyesine yönelik düzenleme yürürlüğe girer…

3 maddelik kanun özünde yalnızca “4305 sayılı kanuna göre tarh edilmiş olan vergilerin henüz tahsil edilmemiş bulunan bakiyeleri terkin edilmiştir.” Cümlesinden ibarettir.

Kanunla tahsil edilemeyen vergilerin bir bölümünün tahsilâtının mümkün olmadığı, bir kısmının ise ödemek bir yana mükellefleri yokluğa düşürdüğü anlaşıldığından kalan bakiyelerin silinmesine karar verilir.

Mersin özel olarak ele alındığında varlık vergisi tespitinde yapılan ve yer yer usulsüzlüklere varan hatalı tarhiyatları ele almadan önce konuya bu açıdan ışık tutacak 25 bin lira altı vergi ödemesi istenenlerin listesi daha da önem kazanıyor…

İşte o liste;

Ahmet Yardım 3.000

Jul Nader 500

Reşit Rastgeldi ve Yanko oğlu Mavridi 6.000

Şefik Kabaş 500

Edvard Dumani 3.000

İskender Butros 1.500

İlya Ney Arturoğlu 1.000

Ali Ergir 10.000

Halil Debbani ve Saltel 5.000

Giragos Karacaoğlu 2.000

İsmet İşevi 500

Saraç Mahmut 500

Fuat Şaşati 500

Monak Türk Ltd. Şti 500

Elektrik Şirketi 5.176

Şarl Nader 1.000

Sadettin İpekçiler 1.000

Mehmet Demirci 8.000

Viktor Butros 1.000

Ahmet Gönen 500

Hikmet Erman 1.000

Kamil Kılınçoğlu 500

Viktor ve Edvar Şaşati 3.000

İshak Aranof 10.000

Nevzat Şumnu 1.000

İzmir T. İsak Erdili 500

İbrahim Belli 500

Alanyalı Mustafa 1.000

Vilyam Rikards 1.000

Mishak Keşişyan 500

Mehmet Tevfik Biraderler 500

Hasan Reşit Kara 500

Abdulkadir Perşembe 2.000

Mehmet Kara ve Ali Fırat 2.000

Kavadis Oğlu Vospikyan 500

Mustafa Sabuncu 3.500

Akdeniz Ltd. Şti 20.000

Mahmut Hayfavi 17.000

Mersinin o günlerdeki tüm iş hayatını ve küçük büyük müteşebbislerinin yer aldığı listedeki diğer isimler sonraki makalede…

Abdullah Ayan