Çin’ in AB limanlarına ilgisi… COSCO’ nun Pire ardından Hamburg’ u alma planı…

Son günlerde Almanya’ da en çok tartışılan konular arasında elbette Ukrayna’ ya saldırması ardından Rusya’ ya yönelik yaptırımlarla ortaya çıkan ve gittikçe büyüyen enerji krizi, enflasyon, ekonomide durgunluk gibi sorunlar sıralanabilir… Ancak son anda orta yol bulunup geçici de olsa çözüme kavuşmasa hükümette yer alan koalisyon ortakları arasında neredeyse çatlağa yol açan bir başka ve ciddi tartışma yaşanıyor ülke siyasetinde… Sadece Almanya değil AB genelindeki tüm ortak ülkelerin ve karar verme mekanizmalarının kafa yorduğu, bundan böyle nasıl bir yol izleneceği noktasında arayışların sürdüğü bir konu olarak masada bekliyor… Hamburg limanından ve limanın konteyner terminallerinden birindeki hisselerin bir kısmının özelleştirme kapsamında Çin devlet denizcilik şirketi COSCO’ ya devrinden söz ediyorum… AB ortak politikalarına yön veren karar mekanizmaları ve siyasetçiler Çin’ in kimi şirketler üzerinden Avrupa’ nın stratejik açıdan önemli bölgelerine yönelmesini geçmişten farklı olarak çekincelerle karşılıyor, daha yalın ifadeyle artık Çin’ i ortak partnerden çok tehdit olarak gördüklerini açık ifadelerle dillendiriyorlar… Oysa aynı AB, 2009 yılında iflas eden Yunanistan jeopolitik açıdan en önemli varlıklarının başında gelen Pire limanının 2 ve 3 nolu konteyner terminallerini Çin’ li COSCO’ ya devrederken bugünkü kaygıları duymadığı gibi, en küçük bir tepki dahi ortaya koymamıştı… Ancak Çin’ in Pire üzerindeki planları ve adım adım izlemeye başladığı strateji birkaç yıl içinde ortaya çıkan ve işlem hacmine yansıyan yüksek performansla dikkatleri üzerine çekmeye başladı… Çin o iki terminale bir iki yıl içinde tam 6 milyar dolarlık yatırım yaptı… Limanı Avrupa’ nın kalbi sayılan ve Almanya sınırına kadar uzanan demiryolu hattını modernize ederek bağladı. Kısa zamanda da 2009’ da bir milyon konteyner aktarma seviyelerine gerilemiş, ölmekte olan limanı Akdeniz’ in yükselen yıldızı haline getirmeyi başardı… O kadar ki, 2011′ de dünya 77.si olan Pire 2012’de tüm dünya limanları içinde en büyük büyüme oranını (%63) yakalayarak 46. sıraya yükseldi. (Aynı dönemde Mersin limanı %12 büyüyordu)  Pire üzerinden orta Avrupa dağıtım ağını pekiştiren Çin bununla kalmadı..  2013’te 4. Terminali de bünyesine kattı ve Pire limanının mülkiyetini elinde bulunduran Devlet/yerel yönetim ortaklığı OLP ile imzalanan ek protokole yılda 4 milyon 750 bin konteyner elleçleme taahhüdünü vermekte beis görmedi… (Mersin limanının 1 milyon konteynerden 2 milyona çıkmasını neredeyse bayram olarak kutlayanların gelmekte olan Pire fırtınasından ne ölçüde haberleri vardı, sorusunu da not olarak düşeyim…) 2014’ te Yunanistan hükümeti elinde tuttuğu liman hisselerini topluca ihaleye çıkardığında dünyanın en büyük iki konteyner taşımacılık şirketi (Maersk, America Group Holding) yanında COSCO zaten işletmekte olduğu ve ek yatırımlarla 10 milyar dolara yaklaşan para koyduğu limanın 2052’ ye kadar işletme imtiyazını elinde bulunduran OLP şirketinin çoğunluk hisselerini kimselere kaptırma niyetinde değildi. Açılacak ihaleye en yüksek teklifi vermekten öte çok daha önemli adımı atmaktan geri kalmadı COSCO…* 2014 yaz aylarında ve tam da Pire limanı özelleştirmesiyle ilgili teklifler toplanmaya başlanırken, dönemin Çin Başbakanı Li Keqiang çıktığı Avrupa ziyaretinin önemli bölümünü Yunanistan’ a ayırdı. Sonraki gelişmeler Avrupa diye çıkılan gezinin aslında Yunanistan ve özellikle de özelleştirme sürecindeki Pira limanı odaklı olduğunu gösterecekti zaman içinde… Gerçekten de Çin başbakanı Haziran 2014 sonlarındaki Avrupa gezisinin üç gününü Yunanistan’ a ayırıyor ve lojistik, ‘deniz ipekyolu’, taşımacılık ağırlıklı sempozyumların yoğun toplantıların ardından Pire limanı ve COSCO’ nun limandaki operasyon merkezini ziyaret ediyor, buradan Macaristan’a sevk edilmek üzere yüklenen konteynerleri taşıyacak treni uğurluyordu… Li’ nin o ziyareti etkisini gösterdi ve COSCO 2016’ da Pire limanının çoğunluk hisselerinin (yüzde 67) sahibi oldu.. İşte o günlerde Çin’ in en önemli ithalatçı konumundaki Avrupa pazarını bir liman üzerinden yönetme adımı ve ortaya çıkan bağımlılığın riskleri hakkında AB kamuoyunda 2022’ deki Hamburg limanı özelleştirilme sürecine kadar pek çatlak ses duyulmadı… AB farkında olmasa da Çin, Yunanistan üzerinden başlattığı ve adım adım ilerleyen stratejik yolculuğun taşlarını döşemeye devam ediyordu… O kadar ki 2014 yılında Başbakan Li’ ile başlayan Çin’ in Yunanistan ilgisi Xi jinping’ in 2019’ da ziyaretiyle doruğa çıkacaktı… Xi’ nin Kasım 2019’ da gerçekleştirdiği Yunanistan çıkarması ardından resmi Çin Resmi Haber Ajansı atılan adımları ve ileriye yönelik beklentileri şöyle özetleyecekti: “Yabancı yatırımcılar ülkeden çekildiği sırada Çin’ in yaptığı yatırımlar Yunanistan ekonomisinin istikrara kavuşmasına yardımcı oldu. Yunanistan'daki Pire Limanı, iki tarafın ortak çabalarıyla ve Çinli işletme COSCO’ nun yatırım desteğiyle dar boğazdan kurtuldu. Pire Limanı son 10 sene içinde konteyner kapasitesini 7 kat arttırarak, Akdeniz'deki en büyük liman haline geldi. Limanın canlanması ayrıca 10 binden fazla yerel istihdam fırsatı sağladı.” ** Sıçrama tahtası Pire sayesinde yakaladığı ivmeyle övünen sadece Çin değildi. Yunanistan’ da Cosco'nun Pire limanı performansından memnuniyet duyuyordu.. . Başbakan Mitsotakis, Şubat 2021'de Orta ve Doğu Avrupa'nın 17 ülkesiyle Çin arasında gerçekleştirilen tarihi zirvede "Çin'in Pire'deki yatırımı her iki ülke için de faydalı" tespitini yapıyordu. Aynı zirvede Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Cosco'nun Pire'deki yatırımını "örnek bir proje" olarak tanımlarken " Çin ile Avrupa arasındaki hızlı kara ve deniz bağlantısı ve Asya ile Avrupa arasındaki bağlantı için en önemli merkez" olarak gördüğünü belirtiyordu… Çin işletmecisi ve bir yerde sahibi sayıldığı limanı öngördüğü konuma getirmekte gecikmedi… Modernize ettikleri Pire’yi bugün artık Doğu Akdeniz'in en büyük ve Avrupa'nın yedinci en büyük limanı konumuna getirdiler ancak gelişmeler bununla sınırlı kalmadı. Çin devletine ait gemiler, Akdeniz'in en önemli aktarma noktalarından biri haline gelen Pire’ ye çok daha fazla konteyner yığmaya başlarken Doğu Akdeniz'deki diğer limanlar zamanla ve kaçınılmaz biçimde olumsuz etkilerini hissetmeye başladı… AB’ nin yıllarca ilgisini çekmeyen Pire limanıyla ilgili gelişmeler ve yükselen Çin etkisi, iş Hamburg limanı özelleştirmesine gelince bir anda başta Almanya olmak üzere en ciddi tartışma konusu olmasına gelince… Onu da sonraki makalede ele alacağım… *Çin’ in Pire limanı ilgisini ve devlet şirketi COSCO üzerinden yürüttüğü stratejik planı 2014’ te ‘Çin, Pire için yorgan yakacak’ başlıklı makalede ele almıştım.. Meraklısı https://abdullahayan.wordpress.com/2014/07/16/cin-pire-icin-yorgan-yakacak/ adresinden fikir edinebilir.. ** Mersin ve Pire Limanlarının konteyner elleçleme sayıları karşılaştırması (bin adet)   Abdullah Ayan