Çukurova havalimanı, bilinenler bilinmeyenler ışığında son durum…

Makaleyi yazmaya otururken Resmi Gazete’ de yayınlanan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ilgimi çekti. Kararnameyle Çukurova Havalimanı uluslararası giriş çıkışlara açık daimi hava hudut kapısı olarak ilan ediliyor… Terminal binası tamamlanmamış, henüz kule donanımı olmayan, yolu bitmemiş bir havalimanı hizmete açılmadan neden daimi hudut kapısı ilan edilir? Yanıtı zor soruları bir yana bırakıp daha önemli ve yakın geleceğe ışık tutacak bilgileri paylaşarak noktalayayım kendi açımdan ‘bir türlü sonlanmayan bitip tükenmez hikâyeyi… Öncelikle şu mikro milliyetçiliğe savrulan Adana- Mersin kavgasına dönüştürülme potansiyeli yüksek konuya, Çukurova havalimanı açılırsa Şakirpaşa ne olacak sorusuna açıklık getireyim; Şakirpaşa yıllardır mevcut yükü taşıyamaz halde.. O kadar ki bazı özel havayolu şirketleri iç hat seferlerini bile dış hatlar terminalinden yapmak zorunda kalıyor.. Darboğazı gidermenin yolu mevcut iç ve dış hat terminallerinin yıkılıp yerine yolcu köprülerine (körükler) sahip modern bir havalimanı inşa etmek… ‘Mevcut terminal hizmete devam etsin yanında yenisini yapalım’ olasılığı da mümkün değil, değil çünkü öyle bir alan mevcut değil… Bu durumda yenisini yapıncaya kadar en iyimser tahminle 3-5 yıl Şakirpaşa’ yı hizmete kapatıp unutmak gerekir… Kaldı ki, 10-12 milyon yolcuya cevap verecek en az 10-12 körüğe sahip terminal binası ve arkasında en az bin araçlık açık/kapalı otopark ihtiyacını karşılayacak arazi lazım ki, zaten binaların ortasında kalmış Şakirpaşa ve çevresinde böyle bir alan yok… Şakirpaşa etrafında yükselen binaların uçuş trafiğini yer yer engellemesi detayına girmiyorum bile. Bir başka sorun Şakirpaşa’ nın pist durumu: Mevcut pistin yeni nesil büyük uçaklara göre uzatılması gerekecek ancak burada da arazi anlamında fiziki yetersizlikler söz konusu… Bir de ikinci pist konusu var ki, mevcudu büyütmeye imkan yokken ikinci pist nereye ve nasıl yapılacak? ‘Bugün ikinci pist olmadan da Şakirpaşa nasılsa hizmet veriyor’ diye düşünülebilir.. Ancak uluslar arası kriterlere uygun bölgesel bir havalimanı tasarlanıyorsa ikinci pist olmazsa olmaz önemde… Ana pist yorulma, aşınma gibi nedenlerle kapsamlı bakıma alındığında ve daha da önemlisi beklenmedik olağanüstü bir durum ortaya çıktığında yedek tutulan ikinci pist devreye alınacak biçimde hazır tutulmalı… İki pist birlikte hizmet veremez mi? Verir, çok ta iyi olur. Ancak bu durumda iki pist arasında en az 1300-1500 metre açıklık gerekir ki, Şakirpaşa bu bir yana yedek pist yapımına bile uygun değil… Adana Şakirpaşa-Çukurova havalimanları karşılaştırması diğer tüm faktörler bir yana yukarıda sıraladığım fiziki koşullar nedeniyle bile anlamsız… ** Son yüklenici ve aynı zamanda işletmeye aday Kozuva/Favori grubun 12 milyon yolcu kapasiteli havalimanı yapıyoruz açıklamaları ve kamuoyunda oluşan 12 milyon yolcu garantisi verildiği iddialarına gelince: Önceki makalede projenin ana sahibi Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü’ nün resmi verilerine dayanarak havalimanının ‘8 Milyon yolcu/yıl kapasiteli’ olduğunun altını çizmiştim… Projenin hedeflediği kapasite 8 milyon yolcu iken işletmeci neden 12 milyon rakamını sürekli yayar? Sorunun yanıtını iddia sahibine bırakıp kamuoyunun asıl merak ettiği kaç yolcu garantisi verildiği hususuna açıklık getireyim: DHMİ üst yapı ve işletme ihalesine çıkarken işletme süresinin ilk 12 yılı ile sınırlı olmak kaydıyla, 2 milyon 353 bin 787 iç hat giden yolcu, 347 bin 374 dış hat giden yolcu sayısını garanti ediyor…* Garanti edilen yolcu sayıları bugün Adana Şakirpaşa’ nın ulaştığı sayıların da altında…** Bu nedenle DHMİ’ nin garanti ettiği yolcu sayılarının 12 milyon olduğu iddiaları gerçeği yansıtmadığı gibi verilen garantiler de rahatlıkla sağlanacak potansiyeli taşıyor… Kısaca Çukurova’ da Zafer Havaalanı hüsranı görmeyeceğiz… Son olarak işletme karşılığında Devletimizin Çukurova Havalimanından kira adı altında ne kadar para alacağı sorusuna da açıklık getirmekte yarar var: 20 Kasım 2020 günü yapılan ihalede 25 yıllık işletme süresi boyunca İdare’ye ödenecek kira bedeli esas alınarak 6 kuruluşun teklifleri yarıştırılır… Son tura TAV gibi havalimanları işletmeciliğinde dünya devleri arasında sayılan TAV ile bugüne kadar tek deneyimi Somali Mogadişu havaalanı işletmeciliği olan FAVORİ İŞLETMECİLİK A.Ş./YAKO TEKSTİL SANAYİ VE DIŞ TİCARET A.Ş. ORTAK GİRİŞİMİ kalır… Favori/Yako tekstil ortaklığı 2,5 yıl yapım ve 25 yıl işletme süresi karşılığında 297 milyon 100 bin Euro+KDV teklifle 297 milyon Euro+KDV teklifini arttırmayan TAV’ı geride bırakarak işletme ihalesini kazanır… (İşletme ihalesini kazanan girişimin başındaki Kozuva açıklamalarında devlete 550 milyon Euro kira ödeyeceklerini söylüyor. DHMİ ve işletmeci Kozuva’ nın işletme kirasıyla ilgili verdikleri rakamlar arasında uçurumlar var. Ben hakem değilim, işim bilgileri ortaya koymak) 6 firma yarıştığına ve aralarında özellikle de TAV gibi bu alanda dünyanın önde gelen kuruluşlarından biri olduğuna göre Çukurova havalimanının 25 yıllık işletmesi için biçilen değeri tartışmanın yararı yok… Ancak tam burada bir başka karşılaştırma yapmamız gerektiğine inanıyorum… Çukurova ihalesinden 100 bin Euro artırımı göze almayarak çekilen TAV, yeni Antalya havalimanı iç ve dış hat terminal yapımını da üstlendiği ihale sonunda havalimanının 25 yıllık işletmesi karşılığında devlete 8 milyar 55 milyon Euro ödeyecek… Antalya havalimanı 8 milyar Euro kira getirirken Adana-Mersin’ i de kapsayan başta Çukurova olmak üzere tüm bölgeye hitap edecek havalimanı 300 milyon Euro altında bir bedelle işleticiye veriliyor… 30 milyon yolcu hayaliyle hazırlanan, Marmara’ ya alternatif Çukurova’ yı Doğu Akdeniz’ in cazibe merkezi haline getirecek projenin 11 yılın sonunda kırpılarak geldiği son durum… Umarım yeni hayal kırıklıkları yaşanmaz ve Cumhuriyetin 100. Yıldönümünde yeni havaalanından uçarız artık…   ** *İyi Parti Genel Başkanı Meral Akşener’ in eleştirilerine karşı Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ nın 25.11.2020 tarihli resmi açıklaması **2022 ilk 9 ay itibariyle Adana Şakirpaşa 2 milyon 419 bin iç hat 495 bin dış hat yolcuya hizmet verdi. Bu verilerden hareketle yıl sonu iç hat yolcu sayısının 3 milyonu, dış yolcu sayısının ise 750 bini aşması ön görülebilir… Kaldı ki pandemi öncesi 2019’da Şakirpaşa 5 milyon 60 bin yolcu sayısıyla kapasitesinin hayli üzerine çıkmıştı.. Abdullah Ayan