El Salvador, bitcoini resmi para ilan eden ilk ülke..

Önceki makalede İsveç, Norveç gibi ülkelerin dijital paraya geçmekte olduklarını anlatırken bu alanda asıl atağa Çin' in nasıl hazırlandığına değinmiştim..   Çin birkaç nedenle çok önemli..   Her şeyden önce 1,4 milyar nüfusuyla demografik açıdan Hindistan ile birlikte dünyanın iki büyüğünden biri..   Yarattığı yıllık hasıla olarak ta ABD ile yarışır boyuta ulaştı ve trend böyle sürerse 5 yıla kalmadan ilk sıraya çıkacak..   Ve Çin tüm dünyanın en büyük üreticisi, tedarikçisi ve ihracat fazlası veren ülkesi..   Bu nedenlerle de dijital Yuan' ın piyasaya çıkması doların tahtını sarsacak ciddi bir hamle..   Çin merkezi otoritenin denetimi altındaki DY' ını Merkez Bankası eliyle kullanıma sokmaya hazırlanırken devlet kontrolü dışında gelişen kripto para piyasasını illegal olarak nitelendirip, bu alanda faaliyet gösteren, madencilik yapan, alıp satan binlerce insanı tutuklayarak bu alanda hiç kimseye hayat hakkı tanınmayacağını gösteriyor..   Çin' in kripto para üretim ve dolaşımını yasa dışı ilan ettiği şu son günlerde orta Amerika ülkesi El Salvador' da çok önemli gelişme yaşanıyor..   2019' da devlet başkanı seçilen 40 yaşındaki (1981 doğumlu) Bukele' nin önerisiyle parlamento Bitcoin' i ülkenin ikinci resmi parası olarak kabul eden yasayı onaylıyor. (El Salvador'un kendi parası yok, bugüne kadar resmi para ABD doları)   Yasayla bitcoinin Salvador bankalarında el değiştirmesi mümkün hale gelirken, bundan böyle ülkedeki her türlü mal ve hizmet bu kripto para üzerinden alınıp satılabilecek..   Peki, Başkan Bukele' nin Bitcoin aşkı nereden geliyor ve neden ABD doları yerine kripto para kullanımını destekliyor? El Salvador iç çatışmalardan, şiddetten ve yolsuzluklardan çok çekmiş bir ülke..   Futbol meraklısı yaşlı nesil 1969' da Honduras ile El Salvador' un dünya kupası eleme maçları bahanesiyle iki ülkeyi yıkıma sevk eden savaşı hatırlayacaktır ama ülkenin çektiği acılar bununla da sınırlı değil.   1980-1992 arası tam 12 yıl süren iç savaş, resmi rakamlara göre ölen 75 bin insan ve evsiz parksız milyonların tek umut kapısı gördükleri ABD' ye göç etmeleri..   İşte o milyonlarca El Salvador' lu göçmen bugün ABD' de çalışıyor ve kazançlarının bir bölümünü geride bıraktıkları anne babalarına, ailelerine, yakınlarına gönderiyorlar..   El Salvador vatandaşlarının dörtte biri bugün ABD’de yaşıyor (son veriler artan kontrolsüz göç nedeniyle oranın 30'lara dayandığını gösteriyor)* ve ABD' deki Salvadorluların geçen yıl ülkelerine havale ettikleri para 6 milyar doları aşmıştı..**   Yıllık hasılası 50 milyar dolar olan bir ülke için bu çok ciddi bir gelir kapısı..   Bitcoin ile yurt dışında çalışanların ailelerine gönderdikleri paraların ilişkisini ve resmi para olarak kullanımının sağlayacağı katkıları Bukele şöyle anlatıyor***:   "Ülkeye yılda 6 milyar dolar havale yapılıyor ve bunun büyük kısmı havale işlemleri sırasında kayboluyor. Oysa Bitcoin burada en hızlı ve aynı zamanda hem kolay hem çok daha az masraflı..   1 milyondan fazla düşük gelire sahip aile bu ödeme sisteminden yararlanabilecek.."   Bu işin görünen yanı..   Tablonun bir de anlatılmayan bölümü var:   Salvador yolsuzluklardan çok çekmiş ve ekonomisinin 70' i kayıt dışı olan bir ülke..   O kadar ki 2004-2009 döneminde başkan olan muhafazakar Tony Saca 300 milyon dolarlık devlet fonunu 'iç ettiği' iddiasıyla yargılandığı davada 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı ve şimdi demir parmaklıklar ardında..   Hırsızlardan çok çeken Salvador' lular muhafazakar Saca yerine 2009' da solcu Funes' i iş başına getirdiler ancak o da yasa dışı zenginleşme suçlamasıyla yargılanacağını anlayınca komşu Nikaragua' ya kaçtı..   Ülkedeki kokuşmuşluk ister istemez tümüyle kayıt dışı ekonomiyi besliyor..   Bukele' nin umudu, Bitcoin gibi kayıt dışılığa uygun parayı bankacılık sistemine dahil ederek denetimi mümkün kılmak..   Bitcoini resmi para olarak ilan eden yasal düzenleme ile birlikte kullanımı teşvik edecek hayli ilginç düzenlemeleri içeren kararname de yürürlüğe girdi:   3 bitcoini ülkeye getiren yabancılara ikamet ve vatandaşlık verilecek olması bunlardan biri..   Peki mal ve hizmet alımının bitcoin ile yapılmasına olanak veren sistem nasıl işleyecek?   Uygulama için 90 günlük hazırlık dönemi ön görülüyor..   Ve yeni sisteme geçiş için El Salvador başlangıç olarak 150 Milyon Dolar rezerve sahip bir fon kuracak.   Üretim veya hizmet karşılığı size dolar verildiyse ve siz bu parayı bitcoin' e çevirmek isterseniz, başvuracağınız banka işlemi yapmak ve o andaki piyasa değeri üzerinden bitcoin olarak oluşturulacak cüzdana işlemek zorunda olacak..   Tersine sattığınız muzun parasını müşteri size bitcoin ile ödemeye kalktı diyelim. Yasal düzenleme gereği bunu kabul edeceksiniz, sonrası size kalmış, ister dolara çevirirsiniz, ister cüzdanınızda şifre olarak saklarınız…   Aslında hibrit bir geçiş olarak ta tanımlamak mümkün Salvador tecrübesini..   Pandemi sınavından başarıyla çıktığı için geniş kesimler nezdinde popülaritesi yüksek Bukele bitcoini kurtarıcı olarak görüyor ama halen 109 milyon dolarlık yardım paketi için kapısında bekleten IMF girişimi kaygıyla karşıladığını açıkladı bile.. İlginç deneyimin başarıya ulaşma şansı var mı?   Söz konusu El Salvador olunca hayli zor ama izlenmeye değer bir süreç olacağı da kesin..   * ABD Sayım Bürosu 2018 Amerikan toplum araştırmasına göre ülkedeki Salvador kökenli Amerikalı sayısı 2 milyon 307 bine ulaşmıştı..   ** Bukele' nin katıldığı son konferansta paylaştığı veri..   *** 6 haziran 2021 tarihli Başkan Nayib Bukele' nin resmi twitter mesajı   abdullah ayan Mersin, 18 Haziran 2021 abdullahayan@gmail.com