Mersin’ i bekleyen susuzluk tehlikesi ve çözüm önerisi...

Her yıl ocak ayında yayınlanan yatırım programlarını esas alıp Mersin’ e devletin bir yıl içinde aktaracağı ödenekleri ele almayı alışkanlık haline getirdim.. 15 Ocak 2023 tarihli Resmi Gazetenin mükerrer sayısında yayınlanan 2023 yatırım programını da aynı perspektifle değerlendirmek, Mersinin bugünü ve geleceği açısından önemli… Önemli çünkü, iktidar ve temsilcilerinin anlattıklarından çok asıl gerçek ve Ankara’ daki karar vericilerin Mersin’ e bakışları hangi projeye yıl içinde ne kadar kaynak ayrıldığı sorularının cevaplarında gizli… 2022’ yi ve önceki yılları bu gözle ele almıştım… 2023 yatırım programını da aynı kriterlerden yola çıkarak değerlendireceğim… Ancak bu yıl Mersin yatırımları içinde çok daha acil ve hepimizi doğrudan ilgilendiren içme suyu gibi hayati bir konuyu ele almak, mevcut ödeneklerle uzun yıllar alması kaçınılmaz görülen bir projenin önemine değinip gecikmesinin nelere yol açacağına dikkat çekmek istiyorum… Mersin kaynakları değerlendirilebilirse hem içme hem de tarımsal sulama anlamında kendine yetebilecek, özellikle de başta narenciye olmak üzere katma değeri yüksek her türlü sebze meyve üretimini besleyecek yeterince su potansiyeline sahip… Bu potansiyeline karşı Berdan ırmağı üzerine kurulan baraj ve arıtma tesisi hizmete girinceye kadar hep susuzluk çekti Mersin… “Varlık içinde yokluk” denir ya, pek çok alanda olduğu gibi su konusunda da Mersin’ i özetleyen bir tanımdır aslında… Öyle olmasa kısacık boyuna karşı (toplam 124 km uzunluğa sahip) dünyanın en çok suyu taşıyan nehirlerinden biri deli gibi denize akarken yıllarca suya hasret kalınır mıydı? 1975’ te yapımına başlanan ve 1984’ te tamamlanan baraj ve arıtma tesisi sayesinde Tarsus ve özellikle de Mersin sağlıksız kuyu suları yerine çeşmelerinden içilecek bol ve kaliteli suların aktığı şanslı bir kent haline geldi… Bazı yıllar taşma noktasına gelecek kadar suya sahip Berdan bugünlerde alarm veriyor… Makaleyi kaleme alırken DSİ verilerine dayalı Berdan Barajı doluluk oranı yüzde 7,3’ e kadar gerilemişti… Bazı yıllar taşma tehlikesi yaşayan (2015 Haziran ayı başında eriyen karın desteğiyle Berdan yüzde 95 doluluk oranına ulaşmış göl kot yüksekliği ise 66 metreyi geçmişti) yıllardır ilk kez alarm verecek duruma geliyor. (2022 yılı 18 ocak günü %22 doluluğa sahipti Berdan baraj gölü..) * Eğer kuraklık devam eder ve önümüzdeki günler sadece yağmur değil Toroslar’ a beklenen kar yağmazsa 2023 Mersin için susuzluk tehlikesiyle karşı karşıya kalınan bir yıl olarak anımsanacak… Oysa sıkıntının çözümü yine Berdan Irmağı… Debi itibariyle dünyanın en deli ırmakları arasında ilk 3-5 arasına giren Berdan üzerinde yapılan Pamukluk barajı tamamlandı ve Ekim 2021’ de su tutmaya başladı… Ancak Pamukluk sadece elektrik enerjisi üretmeyecek… Aynı zamanda bölge toprağını sulayacak ve Tarsus/Mersin içme suyu gereksinimini karşılayacak… Yapılan projeksiyonlara göre Pamukluk barajı sayesinde 184 bin dekar alan sulanırken 130 milyon metreküp içme suyu temin edilecek. Berdan barajından 66 milyon m3 su sağlandığı düşünüldüğünde Pamukluk barajından Berdan’ ın iki katından fazla su elde edilecek ki, bu gerçekleştiği takdirde ülkeyi kasıp kavuracak bir kuraklık felaketi yaşanmadıkça Mersin’ in asla susuzluk yaşamayacağı anlamına geliyor. Bunun sağlanması için tamamlanan baraj gölü sularının kanallarla toprağa aktarımı ve isale hatlarıyla içme suyu şebekesine ulaştırılması gerekiyor… Tablo bu iken bakın Ankara’ daki karar vericiler sadece Mersin’ in değil 25 bin futbol sahası büyüklüğünde tarım alanını sulayacak ve sebze meyve üretiminde çağ atlatacak projeyle ilgili 2023 yılı yatırım programına ne kadar ödenek koymuş? Pamukluk Barajı ve depolama ile sulama projesinin tamamlanması için gerekli yatırım tutarı 1 milyar 980 milyon TL… 2022 yılı sonu itibariyle yapılan harcama tutarı 542 milyon lira… Bu parayla baraj tamamlanmış ancak tarımsal anlamda bölgeye hayat verip dönüştürecek ve içme suyu sorununu nihayete erdirecek yatırımlar için 1,5 milyardan fazla ödenek ayrılması gerekiyor… Peki, 2009’ da başlanan ve 2027’ de tamamlanması ön görülen Pamukluk projesine 2023 yılı için ayrılan ödenek ne kadar? 3 milyon TL… Akkuyu-Seydişehir elektrik iletim hattına 390 milyon lira ve Akkuyu-Manavgat iletim hattına 300 milyon lira aktarılırken Pamukluk gibi bir projeye reva görülen ödenek üç milyon TL.. 2021 Ekim ayında Pamukluk barajı su tutma törenine katılan dönemin Tarım Bakanı Bekir Pakdemirli, projenin tarımsal anlamdaki önemini şöyle anlatıyordu: “Sulama ile dekar başına 3 bin lira minimum zirai gelir artışı sağlanacak. Dün burada buğday, arpa ve hububat ekilip dikilirken bugünden itibaren Akdeniz coğrafyası, ikliminin de verdiği avantajlarla tropik bitkilere kadar her şeyi yapmak mümkün olacak. Bölgede bir değil, senelik iki ürün alınacak. Sera yetiştiriciliğinden tutun tropik bitkilere, avokadosuna kadar muzuna kadar her şeyi yetiştirmek artık mümkün olacak. Tarımsal üretimde büyük artış ve büyük bereket yaşanacak." Vizyon ve hayal bu ama gerçek 3 milyon TL yıllık ödenek… 2022 rayiçleriyle bitirilmesi için en az 1,5 milyar lira ilave kaynak aktarılması gereken ve 2027’ e kadar tamamlanması ön görülen Pamukluk baraj, sulama ve içme suyu entegre projesine yılda 3 milyon TL kaynak ayrılması, projenin en hafif deyimle ‘uyutulması, dondurulması' anlamına gelir..   Bugün %7’ lere düşen ve alarm veren Berdan’ a karşı, Pamukluk baraj gölünün doluluk oranı nedir diye merak ediyorsanız onu da vereyim: 24 Ocak 2023 itibariyle yüzde 34…   Tabloyu ‘Varlık içinde yokluk’ deyiminden daha iyi ne anlatabilir, bilemedim… Bilen birinin çıkacağını da sanmıyorum… Abdullah Ayan Mersin, 24 Ocak 2023 *Yıllar itibariyle Berdan baraj gölü ortalama doluluk oranları (Tarım Orman Bakanlığı verileri)