Mersin Metrosu ve ÇED sürecinde son durum… Abdullah Ayan yazdı

Önceki makalede 2017’ de büyük bölümü hemzemin (yer üstü) olarak tasarlanan Mersin Hızlı Raylı Sistem (HRS) projesinin 2019’ da Büyükşehir Belediye başkanlığına gelen Seçer döneminde büyük değişikliklere uğradığını ve bu nedenle yaşanması olası gelişmelere yönelik 2019’dan başlayarak yaptığım uyarıları özetlemeye çalıştım… Öncelikle projede Mart 2022’ de revizyon nedeniyle yeniden başlatılma ihtiyacı duyulan ÇED sürecinin henüz tamamlanmadığı notunu düşerek kaldığım yerden devam edeyim… Metro yapımı için kaynak, bir başka ifadeyle kredi bulunması gerekiyordu ve ihale şartnamesindeki hükme karşı üstlenici konsorsiyum dış kredi bulamamıştı. İdare işlerin ağır aksak ta olsa yürümesi için gerekli paraya onay verecek Meclisten istediği rahatlıkta borçlanma yetkisi alamıyordu ama bunlar sürecin gecikmesine yol açsa da, tümüyle durmasına engel teşkil etmedi.. Yer altına alınmasına karşı yeniden ÇED kararı alınmasına gerek olmadığı görüşüyle süreci yöneten Danışmanlık Şirketi adına sürpriz sayılacak gelişme temel atma töreninden tam iki ay sonra 3 Mart 2022 günü önceki ÇED dosyasını da hazırlayan şirketin Mersin Çevre ve Şehircilik Müdürlüğüne yaptığı başvuruyla ortaya çıktı… Hazırlanan revize dosyada yeniden başvuru nedeni; “ÇED İzin işlemleri tamamlandıktan sonra Hafif Raylı Sistem hattı için proje kapsamında revizyon ihtiyaçları hasıl olmuştur. “ Olarak tanımlandıktan sonra 4 ana başlık altında toplanan revize konuları şöyle özetlenecekti: 1- Mevcut izin işlemleri tamamlanmış Hafif Raylı Sistem hattından, bulunduğu bölgelerde trafik yükü yoğunluğunun az olması sebebiyle Soli ve Cumhuriyet İstasyonlarının revize edilen projeden çıkarılarak hattın batı bölgesi kısaltılmıştır. 2- Mevcut izinli hattın güzergahı yerüstü ve yeraltından devam ediyorken, revizyon proje ile birlikte işletme hattının tamamı, istasyonlar ve depo alanı yeraltında olacak şekilde planlanmıştır 3- Revizyon proje ile birlikte gar istasyonundan sonraki hat iptal edilerek güzergah kuzey yönünde uzatılarak 3 Ocak Kent Meydanı istasyonu ve Depo alanı ilave edilmiştir. 4- Depo alanı mevcut izni alınmış projede Cumhuriyet İstasyonundan sonra planlanmışken, revizyon projesinde 3 Ocak Meydanı ile başlayan kısmı kapsayacak şekilde yeraltına alınması, 3 Ocak İstasyon çevresine kapalı olarak dizayn edilen depo alanı yerleştirilmesi planlanmıştır. Değişikliklerle ilgili hayli detay var ancak ben ana başlıklarıyla yetindim… Peki, eski ÇED kararına temel teşkil eden dosya yerine hazırlanan ve kendisine sunulan revizyon dosyasını alan Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü, başlangıcından itibaren danışmanlık işini sürdüren Prota şirketi ve başındaki Kubin’ in ilk günden beri savunduğu ‘projede yapılan değişiklikler ÇED sürecini etkilemez, aksine yer altına alınması gürültü kirliliğini azalttığı için kabul görür’ beklentisine karşı ne yapar? 4 Nisan 2022 günü Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü resmi sitesinde konu hakkında bir duyuru yayınlar… İlanda aynen  “P.T.D. Dosyası Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği'nin 16. maddesi doğrultusunda incelenmiş ve projeye ilişkin ÇED Süreci başlamıştır. İlgililere ve kamuoyuna duyurulur.” İfadesi yer alır… Böylece başlatıldığı duyurulan yeni ÇED süreciyle aslında tüm projenin sil baştan ele alınacağı ve ilk projede olduğu gibi tüm kurumların görüşleri toplandıktan sonra değerlendirileceği kararı alınmış olur… Özellikle hat yer üstünde iken etkilenmesi söz konusu olmayan Devlet Su İşleri gibi kurumların yer altına inen ve bu durumda akarsu yataklarıyla ilişkili olması kaçınılmaz sistemle ortaya çıkabilecek sorunlar hakkındaki görüşleri çevre bakımından da hayati önem kazanmıştır… Çevre Müdürlüğü 6 Nisan 2022 günü, yeniden başlatılan ÇED süreci ışığında AFAD, DSİ, TCDD, Karayolları 5. Bölge Müdürlüğü, Adana Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Müdürlüğü, güzergahın geçtiği merkez ilçe belediyeleri gibi pek çok kurumdan görüş ister. Toroslar ve Yenişehir Belediyeleri etkilenmeyeceklerini bildirirken, Mezitli belediyesi sınırları içindeki bölümün kısaltılmaması gerektiği yönünde dosyaya etkisi olmayacak ifade kullanır. Akdeniz Belediyesi ise görüşünü; “Gerçekleştirilecek olan projenin ilgili kurum ve kuruluşlardan alınacak uygun görüşler ile ilgili mevzuatlar kapsamında yapılması gerektiği değerlendirilmektedir. “ cümlesiyle özetler… AFAD özellikle; “sağanak ve uzun süreli yağışların oluşturacağı sel, su baskınlarına karşı projeli temel ve yüzey drenaj (su tahliye yolları) sisteminin yapılanacağı, hattın tamamında yeraltı ve yerüstü su sızdırmazlığının sağlanması güzergah hattı alüvyon (taneli zemin) zeminden geçtiğinden zemin sıvılaşması afeti riskine karşı gerekli tedbir ve iyileştirmelerin yapılacağı, Deprem ve Bina yönetmeliğine uyulacağı, afet tehlikelerine karşı Afet Acil Eylem Planının uygulanacağı” hususlarına uyulmasının taahhüt edilmesini ister.. İstasyon binası altından geçecek olması nedeniyle TCDD ileride hatların çakışmaması gibi teknik sorunlar yaşanmaması uyarılarını içeren görüş bildirir… Yeni ÇED sürecini etkileyecek hatta projeyi istendiği takdirde alabildiğince geciktirecek asıl sorunlar Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğüne bağlı Adana 6. Bölge Müdürlüğü görüş yazısında ortaya konur: İşte görüş istenen DSİ’ nin yanıtından bir bölüm: “Yeraltında yapılanması planlanan hattın inşaatına başlanmadan önce, hat boyunca yer alan Mezitli, Efrenk (Müftü) ve Öksüz Dereleri ile çakışan geçiş noktaları için İdaremizden proje onayı alınmalı, proje inşaatına proje onayı alınmadan başlanmayacağı PTD'nda taahhüt edilmelidir.   Diğer yandan;  söz konusu hat kapsamında yapılması planlanan Viranşehir, Mezitli Kent Meydanı, Üniversite, Marina ve Barbaros İstasyon noktalarının, İdaremize ait ve işletmede olan "Berdan Projesi II. Merhale Sulama Hizmet Alanı"  içerisinde kaldığı tespit edilmiştir. Uydu görüntüsünde görüldüğü üzere;  İdaremize ait ve işletme aşamasında olan  "Berdan Projesi II.  Merhale Sulama Hizmet Alanı"  içerisinde kaldığı tespit edilen istasyon alanları DSİ standartlarına göre sulanabilir tarım arazisi niteliğindedir.  Yapılması düşünülen faaliyet için ilgili Kurumdan ‘Kamu Yararı Kararı’ alınması ve alternatif alanların araştırılması, alternatifsizlik halinde, Toprak Koruma Kurulu’nda değerlendirilmesi, yapılması düşünülen tesisin tarımsal amaçlı olup olmamasına vb. konularla ilgili tarım arazilerinin tarım dışı kullanımına izin vermeye yetkili kurum ve kuruluş tarafından değerlendirilmesi, Bakanlığınca onaylanması ve Kuruluşumuza bildirilmesi gerekmektedir. Hafif raylı sistem hattı güzergâhı boyunca ve hat civarında yer alan doğal dere yataklarının korunacağı,  dereler içerisinde suyun akışını ve kesiti etkileyecek herhangi bir yapı yapılmayacağı, dere yataklarında hiçbir şekilde kazı ve dolgu yapılmayacağı” Nisan 2022’ de revize edilen projeye dayalı yeni ÇED dosyasıyla ilgili Çevre ve Şehircilik Müdürlüğünün başlattığı yasal süreç henüz bitmiş değil… Ve anlıyoruz ki ‘ÇED gerekli değildir’ kararının alınması, özellikle DSİ’ nin dikkat çektiği Eferenk ve Öksüz dereleriyle çakışan noktalarla, Toprak Kurulu’ na havale edilen bazı istasyonların ‘sulanabilir tarım arazisi niteliğini taşıması’ sorunlarının giderilmesine bağlı.. Toprak Kurulu’ nu oluşturan yapıya bakıldığında ‘bazı istasyonların tarım arazisi niteliğinden çıkarılması’ kararının bu kuruldan geçirilmesinin kolaylığı veya güçlüğü de anlaşılacaktır.. Mersin metrosu ile ilgili devam eden hayli ilginç ÇED sürecini izleyip göreceğiz..   Abdullah Ayan