Vietnam Mucizesi -2... Abdullah Ayan yazdı

İlk makalede yoksul Vietnam’ ın eğitimde yakaladığı başarıyla 15 yıl gibi kısa zamanda ihracatını sıçramanın da ötesi zirvelere taşıdığını, üstelik ileri teknoloji ürünlerinin ihracat içindeki payı itibariyle dünya lideri sayılacak konuma geldiğini anlatmaya çalıştım, kaldığım yerden devam edeyim… Tüm dünya, kıt kaynaklarıyla eğitim hizmeti veren bir ülke öğrencilerinin güvenilir ölçüm yapan tüm Uluslararası derecelendirme kuruluşlarınca tescillenen başarılarının kaynaklarını anlamaya, kelimenin tam anlamıyla gerçekleşen mucizeyi kavramaya çalışıyor… Dünya Bankasının yayınladığı son veriler, toplam öğrenme puanlarında Vietnamlı öğrencilerin Malezya ve Tayland'daki akranları bir yana, kendilerinden altı kat daha zengin olan İngiltere ve Kanada'daki öğrencilerden de daha iyi performans gösterdiğini ortaya koyuyor. Daha da önemlisi Vietnam gibi halen nüfusunun yüzde 61’i kırsal bölgelerde yaşamasına karşın ölçülen öğrenci puanları, başka pek çok ülkede cinsiyet ve gelir dağılımı itibariyle bölgeler arasında yaygın olan eşitsizliği yansıtmıyor… 2020'de Stockholm Ekonomi Okulu'ndan bir ekip; Etiyopya, Hindistan, Peru ve Vietnam'daki öğrencilerin girdiği aynı testlerden elde edilen verileri inceledi ve şunu gördü: Beş ile sekiz yaş arasındaki Vietnamlı çocuklar diğer ülkelerdeki benzerlerinden her kategoride öndeydi. Daha da ilginci Vietnam'da bir yıl daha eğitim almak, bir çocuğun basit bir çarpma problemini çözme olasılığını yüzde 21 arttırırken; Hindistan'da artış altı puandaydı… Washington merkezli düşünce kuruluşu Küresel Kalkınma Merkezi (Centre For Global Development) uzmanlarının 2022'de yayınladığı bir araştırma, gelişmekte olan 87 ülkeden 56’sında eğitim kalitesinin 1960'lardan bu yana kötüleştiğini, buna karşın Vietnam’ ın, okullarının niteliğiyle bu eğilime karşı iyileşme görülen az sayıdaki ülkeden biri olduğunu ortaya koydu… Vietnam’ ın eğitimde mucize olarak nitelendirilecek başarıyı nasıl elde ettiği sorularının tek yanıtı yok… Önemli etkenlerden biri Konfüçyüs öğretisinin eğitime olan bağlılığı diğer inançlardan daha fazla önemsemesi… Ülkeye büyük acılar yaşatan ve yerle bir edilmesine yol açan savaştan Vietnam’ ı çekip çıkaran kurucu baba Ho Chi Minh’ in tüm toplumca kabul gören “on yıllık geleceği düşünüyorsanız ağaç dikin, yüz yıllık menfaatiniz içinse insanları yetiştirin” düsturunun da büyük rolü yadsınamaz… Ülkeyi yöneten Komünist Parti kadro olarak tüm gücünü ve dikkatini eğitime yöneltmiş bulunuyor… Eğitime verilen önemin sözde kalmadığını gösteren düzenlemelerin arasında en dikkat çekeni; yasal olarak tüm kentlerin bütçelerinin yüzde 20’ sini eğitime ayırma zorunluluğu… Bu sayede bölgeler arası farklılıkların en azından eğitim alanında en aza indirilmesi hedefleniyor… Bu kadar da değil; öğretmenlerin geri kalmış bölgelere gitmesini teşvik için farklı ücret politikası uygulanıyor… Öğretmen mesleğini icra ettiği sürece sürekli eğitime tabi tutularak, kendini yenilemesi ve geliştirmesi sağlanıyor… Öğrenciden önce üst düzey eğitimle donanımlı ‘kaliteli’ öğretmenler kentlerden kırsalın en geri kalmış köyüne kadar daha iyi öğretmede çok daha etkin oluyor… Eğitim sistemi, öğrencileri başarılı öğretmenleri ‘öğretmede mükemmellik’ unvanıyla ödüllendiriyor. Bu unvanı alan bir öğretmenin yükselmesi sağlanarak, farklı bir teşvik mekanizmasıyla iyinin vasatla bir tutulması önleniyor… Aileler ‘mükemmellik’ unvanına sahip öğretmenlerin okullarını tercih ediyor, çocuklarının bu öğretmenlerce okutulması için yarışıyor… İyi öğretmenlerin eğittiği çocuklarla başarı kaçınılmaz: Hintli ve Vietnamlı öğrencileri karşılaştıran çalışma gösteriyor ki; matematik testlerinde iki ülke öğrencileri arasında Vietnam lehine ortaya çıkan puan farklılıklarının çoğu öğretim kalitesindeki uçurumdan kaynaklanıyor… Eğitimin avantajıyla gelişmeye çalışan ve ileri teknoloji ağırlıklı büyümeye odaklanan Vietnam’ da süreci zora sokacak sorunlar da boy vermiyor değil… Okullar geliştikçe Vietnam ekonomisinin de geliştiği inkar edilemez bir gerçek ancak gelen dış yatırımcı kuruluşların daha fazla sayıda eğitimli çalışana ihtiyacı var..   Bu ise hükümetin uyguladığı ücret politikasını zorluyor, giderek daha fazla öğretmen, özel sektörde daha yüksek maaşlı işler bulduğu için öğretmenlikten vazgeçiyor… Bir başka sorun ise yabancı yatırımların akmasıyla kırsaldan kentlere büyük bir göç dalgası yaşanmakta ve bu kentlerdeki okullara beklenenden de aşırı bir yük getirmiş bulunuyor… Vietnam’ ın eğitim kalitesi yüksek genç nüfusunu ilk keşfeden güney Kore’ li Samsung… 2008’ de 670 milyon dolar olarak tasarlanan yatırım 2013’ te 2,5 milyar dolar olarak gerçekleşip üretime başladı, bir süre sonra telefon üretiminin büyük kısmını bu ülkede gerçekleştirmesinin önünü açtı.. O kadar ki on yılın sonunda 25 milyar dolara varan yatırımla ortaya çıkan tesislerde Samsung 2022’ de 1 milyar telefon üretip ihraç etti… Samsung’ un o yıl Vietnam üssünden gerçekleştirdiği ihracat 65 milyar dolara ulaştı ki bu rakam küresel yüksek teknoloji ihracatının neredeyse yarısını oluşturuyordu… Samsung 2023’ te dünyanın en stratejik ürün olarak görmeye başladığı yarı iletkenleri Vietnam’ da üretmeye başlayacağını duyuruyordu. Bu tesis için planlanan yatırım tutarı ise 25 milyar dolar… Samsung ile sınırlı değil yabancıların Vietnam’ a duyduğu ilgi… Yaşlanan Japonya’ da çalışacak eleman bulmakta sıkıntı yaşayan pek çok şirket yeni üretim üssü olarak Vietnam’ ı seçerken Hong ile Japonya Güney Kore’ li Samsung’ u tahtından indirmekte kararlı… Japonya Dış Yatırımlar Örgütü’ nün (JETRA) son günlerde yatırımcılarla gerçekleştirdiği ankete göre Önümüzdeki 1-2 yıl içinde Vietnam'da işlerini genişletmeyi planlayan Japon firmalarının oranı yüzde 56,7… Sadece 2023’ te Vietnam’ a akan doğrudan yatırım tutarı 2022’ ye oranla yüzde32,1 artış kaydederek 36,61 milyar dolara ulaştı… Vietnam Planlama ve Yatırım Bakanlığına bağlı Yabancı Yatırım Ajansı'na göre, Vietnam 2024 yılının ilk iki ayında geçen yılın aynı dönemine göre %38,6 artışla 4,29 milyar dolar tutarında 405 yeni doğrudan yabancı yatırım projesi lisansa bağlandı… Karşılaştırma yapmanız için Sanayi Bakanlığı’ nın resmi verilerine göre Türkiye’ nin 2023 yılı yabancı yatırım tutarı 5,5 milyar dolar… 10 yılda yüzde 40’ı ileri teknoloji ürünlerinden oluşan 370 milyar dolarlık ihracatıyla Vietnam ve 255 milyar dolarlık ihracatında yüksek teknoloji ürün oranı %4’e ulaşamayan Türkiye… Mukayeseyi istediğiniz pencereden yapın, size kalmış…   Abdullah Ayan