Neden Konteyner Limanı, neden Mersin... Abdullah Ayan yazdı

Bugün Larnaka, Dimyatta, İskenderiye, Pire gibi limanlara bölünmüş olan Hub limanı konum ve özelliğine sahip doğusundan batısına Akdeniz’ de 10 milyon üstü elleçleme yapabilecek gerçek anlamda bir konteyner aktarma limanı yok.. Dubai ile Rotterdam-Antwerp aktarma limanları arasında Akdeniz’e hitap edecek ve bölgenin yükünü üstlenecek en uygun lokasyona Mersin sahip… 2006’ da fizibilite çalışmaları ve 2009’ da ÇED süreci tamamlanan Mersin ana konteyner limanı yıllık 14 milyon konteyner elleçleme kapasitesiyle yılda 14 milyar dolar katma değer yaratacak ve başta Çukurova olmak üzere bölge ve ülke refahına katkı yapacak… 150 yıllık genç Mersin kuruluşundan itibaren temel karakter olarak dış ticaret ve liman ağırlıklı olarak yapılanmış bir kent… Alt ve üst yapı ve özellikle lojistik alanında yetişmiş nitelikli personel itibariyle de Anadolu’ nun dünyaya açılan kapısı özelliğine sahip Mersin, Osmanlı İmparatorluğunun son döneminden itibaren tüm gelişimini liman temelli sürdürmekte… AB ile müzakere sürecinde hazırlanan “Türkiye’nin Ulaştırma Altyapısı İhtiyaç Değerlendirmesi Teknik Yardım Çalışması Sonuç Raporu’nda” yer alan yer seçimi, hiçbir tartışmaya yer bırakmayacak şekilde “Mevcut (İzmir, Derince) ve yapılması planlanan (Çandarlı, Filyos ve Mersin Konteynır) limanlarımız, Avrupa Komisyonu tarafından geliştirilen deniz otoyollarının bir parçası olmaya uygun limanlardır” olarak belirlenmiştir. 2014-18 yıllarını kapsayan Onuncu 5. Yıllık kalkınma planında yer alan; “Türkiye’nin artan dış ticaretini karşılamak ve bölgesel bir aktarma merkezi olmasını sağlamak için büyük ölçekli limanlardan Mersin Konteyner Limanı ve Filyos Limanının etüd-projeleri tamamlanmış ve Çandarlı Limanının yapımına başlanmıştır.” İfadesi de Devletin stratejik anlamda tereddüde yer bırakmayacak şekilde bakışını ortaya koymaktadır. Türkiye Dubai-Rotterdam/Antwerp limanları arasındaki boşluğu bir an önce doldurmak ve Çin’ in İpek, Hindistan’ ın baharat koridoru olarak tanımlanan güzergahlarıyla uyumlu Akdeniz’ in kalbinde bir Konteyner Hub limanını bir an önce hayata geçirmek zorundadır. Mersin’ e alternatif olarak gündeme gelen Yumurtalık’ın bugün üstlendiği petrol ve petrokimya ağırlıklı özellikleriyle bu alanda büyüyüp gelişmesi teşvik edilmeli, Günde 2 milyon varil petrol yüklemesi yapılan devasa gemilerle aynı noktada 24 bin konteyner taşıyan 400 metrelik yeni nesil gemilerin manevra güçlüğü ve maliyet arttıran güvenlik riskleri nedeniyle Hub limanı için önceki planlarda olduğu gibi yeniden Mersin seçilmelidir. Yumurtalık Konteyner Limanı ÇED dosyasına göre; Haydar Aliyev petrol terminalinin planlanan liman sahasına uzaklığı 395 metredir. ÇED dosyasında yer verilen BOTAŞ’ ın görüş ve  uyarıları şu şekildedir: ““BTC (Baku-Tiflis-Ceyhan boru hattı kapsamında yapılacak petrol sevkiyatı ) BTC iskelesindan yapılacak petrol sevkiyatı ÇED dosyasında iskelenin iki tarafında 400'er metre genişliğinde bir alanı kaplayan Özel Güvenlik Bölgesi olacağı belirtilmiştir. Nitekim Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Yönetmeliği uyarınca özel güvenlik bölgeleri "Kamu ve özel kuruluşlara ait stratejik değeri haiz her türlü yer ve tesislerin dış sınırlarından itibaren en fazla 400 metreye kadar geçen noktaların birleştirilmesiyle tespit edilen alanlar'' olarak tanımlanmıştır. Terminal, İskele ve Dolum Tesisleri çevresinde Özel Güvenlik Bölgesi kurulmuştur. Aynı zamanda ÇED Raporu'nda belirtilen 400 metrelik Özel Güvenlik Bölgesi haritası resmiyet kazanmıştır ve anılan Bakanlar Kurulu Kararı halen yürürlüktedir. “ ““BTC Co. İskelesine, 320 DWT kapasiteli, boyu 350 metre ve eni 60 metreyi bulan VLCC "Very Large Crude Carrier'' (Çok Büyük Ham Petrol Taşıyıcı) olarak adlandırılan tankerler yanaşmakta ve ham petrol tankerlerine 2 milyon varile kadar ham petrol yüklenebilmektedir. BTC Co. İskelesine her gün en az bir tanker yanaşmakta ve ham petrol tanker yüklemeleri iskelenin her iki tarafına yanaşan tankerlere eş zamanlı yapılabilmektedir. Önemle belirtmek isteriz ki, söz konusu iskele, BTC Projesi'nin çıkı ş noktası olup, BTC Projesi'nin sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi için iskelenin faaliyetlerine eksiksiz ve kesintisiz devam etmesi, petrol arzının karşılanması ve sürekliliğin sağlanması için büyük bir önem arz etmektedir.” Liman için düşünülen sahanın uzaklığı 410 metre olup kurum görüşünde belirtilen 400 m’lik güvenlik mesafesi dışında kalmaktadır… Teorik olarak 5-10 metre limitin içi dışı ölçüt kriteri alınabilir mi? Sorusunu liman söz konusu bölgeye yapılırsa pratikte karşılaşacağımız kaçınılmaz tabloyla yanıtlamaya çalışayım: Konteyner limanına gelen gemiler limana giriş ve çıkışlarında, BTC Haydar Aliyev Deniz Terminali gibi işlem hacmi itibariyle dünya sıralamalarında önlerde gelen bir petrol terminaline yanaşmış bulunan ve tonajı 300 bin  DWT ‘a kadar ulaşabilecek devasa ham petrol gemilerine takribi 200-300 metre mesafeden teğet geçmek zorunda kalacaktır. Proje limana hizmet vermesi gereken ana konteyner gemilerinin büyüklüğü ve güverte üstüne yüklü bulunacak konteynerlerin oluşturacağı rüzgâr alanı sebebiyle bölgenin hâkim rüzgârlarının etkisi yanaşma ve kalkış manevraları üzerinde ciddi riskler oluşturacaktır. Olası bir kazada ise tankerlerin ve petrol dolum tesisinin sebebiyet verebileceği kirlilik çok ileri düzeyde olacaktır. Bunun yanı sıra proje liman ve mevcut BTC Haydar Aliyev Deniz Terminalinde rutin faaliyetler esnasında, yaşanabilecek deprem, yangın vb. acil durumlarda, gemilerin römorkör eşliğinde ve kılavuz kaptan marifetiyle gerçekleştirmesi gereken kalkış manevralarını zaruriyet sebebiyle römorkör ve kılavuz kaptansız yapmaları durumunda riskin çok daha tedirgin edici boyutlara çıkabileceği unutulmamalıdır. Ayrıca Proje limanın yılda hizmet vermesi ön görülen yaklaşık 10 bin (ÇED dosyasında 9520) geminin gerçekleştireceği manevraların BTC Haydar Aliyev Deniz Terminali ile sıkça çakışma durumu yaşanabileceğinden her iki terminal açısından da kaybedilecek zamanın sektörde ciddi ticari kayıplara sebebiyet verebileceği dikkate alınmalıdır. Mevcut Mersin limanının doğusunda yer seçimi yapılmış ve 2009’ da ÇED süreci tamamlanmış Ana Konteyner limanı otoban, demiryolu yanında faaliyet gösterecek lojistik sektöründe faaliyet gösterenlere hizmet verecek havalimanıyla rakipsiz özelliklere sahiptir. Konteyner limanı olarak belirlenen bölge liman özellikleri yanında, her türlü konaklama, sosyal ve kültürel yaşamdan eğitim ve sağlık hizmetlerine varıncaya kadar alt yapısıyla hazır durumdadır. Tüm bu avantajlardan uzak Yumurtalık’ ta ana konteyner limanı yapılması ancak Mersin’ e benzer yeni bir kent inşa etmekten geçer… 100 milyar dolar akıtarak ileride sayısız risklere gebe bir yerde bir liman kenti yaratmak yerine 150 yıldır bu misyonu üstlenen alt ve üst yapısıyla hazır Mersin’ e konteyner limanı inşası en doğru ve yerinde atılmış isabetli bir adım olacaktır. Tarih doğruya, yanlışa şaşmaz terazisiyle hüküm verir. Bu hükmün ağırlığı altında kalmamak aynı zamanda vicdani sorumluluk gerektirir. Abdullah Ayan