Çin Güney Amerika’ yı fethetmeye hazırlanırken; Şanghay’ dan Chancay’ a…

Çin ile ABD arasında süren ve gün geçtikçe gerginlik dozu yükselen ticaret savaşı her gün yeni bir gelişmeye sahne oluyor… 20 Ocak 2025’ te ABD Başkanlık koltuğuna oturacak Trump’ ın ilk atacağı adımın Çin ürünlerine yüzde 60 gümrük oranıyla ithalat maliyetlerini yükseltecek uygulama olacağı sır değil… Sergilediği İhracat odaklı büyüme ile dünyaya parmak ısırtan Çin’ in soluksuz koşuyu sürdürmesi için bundan önceki engellemeleri farklı hamlelerle savuşturma çabalarına yeni hangi adımları atacağı günümüzün en ciddi sorunlarından biri… Özetlemek gerekirse Çin ile ABD arasında özellikle son 15 yılda karşılıklı hamlelerin yapıldığı, özellikle de 2012’ de Çin’ in başına geçen ve belli ki kendisi bırakıncaya kadar ülkeyi tüm ipleri elinde tutarak yönetecek olan Xi Jinping ile küresel düzeni derinden etkileyen küresel bir satranç oyunu izliyoruz. Obama, Trump, Biden ve yeniden Trump… Başkanlar değişse de, ABD’ nin son tahlilde Çin’ i durdurma en azından yayılmasını yavaşlatma stratejisi Çin ürünlerini engelleme temelli adımlarla sürekli el yükseltirken karşılarındaki Xi liderliğindeki Çin, çok daha farklı, derin ve kapsamlı stratejilere başvuruyor.. Bu adımların ilki 2009’ da girdiği ekonomik kriz sonrası iflas eden Yunanistan’ da Pire limanının Çin devlet şirketi COSCO (China Ocean Shipping Company) tarafından işletme hakkının devralınmasıyla geldi… Pire’ den Macaristan’ a kadar uzanan tren hattını da rehabilite eden Çin, işletmeyi üstlendikleri yıl 1 milyonun altına düşen konteyner elleçleme kapasitesini zaman içinde 6,5 milyona çıkararak taşıma maliyetleri sayesinde ABD yolundan giderek gümrük oranlarını arttıran AB’ nin engelleme çabalarını daha avantajlı fiyatlarla aşmayı başardı… Bununla da yetinmedi Çin… COSCO 2022 yılında Yunanistan-Macaristan ağı sayesinde sınırlarına dayandığı Almanya’ nın en büyük limanı Hamburg’ un işletmesini büyük tartışmalar sonucu üstlenerek Avrupa dağıtım halkasını tamamladı.. Singapur, Sri Lanka, Pakistan ve çeşitli Afrika ülkelerinde benzer liman işletme girişimleri hızlanarak sürmekte.. Çin bununla da kalmadı… Amerika ile kendi oyun sahasında baş etmek için iki hamlede bulundu. Elektrikli Çin arabalarına ithalat kapılarını kapatan ABD engellemelerini aşmak amacıyla Çin’ li BYD’ nin Meksika’ da kurduğu fabrika buna dünya çapında çarpıcı örnek… Meksika-ABD-Kanada arasında geçerli Serbest Ticaret Anlaşması’ nı fırsat olarak gören BYD Meksika’ da kurduğu montaj tesisiyle arabalarını Meksika menşeli şemsiye altında gümrüksüz olarak Amerika pazarına sokmayı hedefliyor… Biden döneminde önlem olarak hayata geçirilen ağır koşulların, ABD’ deki rakibi Tesla’ nın yarı fiyatından da ucuza otomobil üreten BYD’ yi ve benzer yöntemi denemesi kaçınılmaz farklı alanlardaki Çin’ li üreticileri nasıl etkileyeceği henüz meçhul olsa da Trump’ ın çok daha etkin adımlarla durdurmaya çalışacağı sır değil… Çin’ in son etkileyici girişimi ise yıllarca ABD’ nin arka bahçesi olarak görülen Güney Amerika’ da gerçekleşiyor… Peru ile ilişkileri derinleştiren Çin yine COSCO üzerinden bir liman yatırım anlaşmasının mutlu sonucuna 14 Kasım 2024 günü ulaştı… Peru’ yu ziyaret eden Çin lideri Xi’ nin katıldığı törenle 2019’ da fizibilite çalışmaları başlayan Chancay limanı inşaatının tamamlanan ilk fazı hizmete açıldı… Toplam 3 milyar dolara çıkacak limanın ilk bölümüne bugüne kadar 1,3 milyar dolar para harcandı… Liman işletmesini üstlenen CHP (Chancay Port) şirketinin %60 paya sahip asıl büyük ortağı COSCO (diğer ortak ise yüzde 40 paya sahip Peru Madencilik şirketi VOLCAN)… Peru’ nun başkenti Lima’ nın 60 km kuzeyindeki 68 bin nüfuslu Chancay adlı balıkçı kasabasına 3 yıl içinde inşa edilen liman dördü 400 metrelik uzunluğa sahip 15 rıhtımdan meydana geliyor. Liman her türlü okyanus ötesi büyüklükteki konteyner gemilerinin rahatlıkla yanaşabileceği 17,8 metre derinliğe sahip… Xi açılış töreninde konuşmada; “Chancay limanının Çin tarafından sürdürülen “21. Yüzyıl Deniz İpekyolu” girişiminin Güney Amerika bölümündeki ilk halkası olduğuna dikkat çekti. Xi Peru devletine ait El Peruano gazetesinde yayınlanan makalesinde, faaliyete geçen bu liman sayesinde Peru-Çin arasındaki maliyetlerin yüzde 20 azalacağını ve bugün 45 gün süren konteyner yolculuğunun 23 güne ineceğini de özellikle vurguladı… Peru 32 milyon nüfusa sahip kişi başına düşen yaklaşık 12 bin dolarlık milli gelirle Güney Amerika ülkeleri arasında yoksulluğun nispeten aşıldığı, başta bakır olmak üzere maden zengini bir ülke.. Yıllık ihracat ve ithalatı neredeyse eşit ve 60 milyar dolarlar civarında. 120 milyar dolara varan toplam dış ticaretin üçte biri Çin ile gerçekleşiyor ancak Çin Peru’ daki liman sayesinde bir taşla birkaç kuş vurma peşinde… Peru’ nun avantajlarından biri ABD ile serbest ticaret anlaşmasına sahip… Tıpkı Meksika’ da olduğu gibi Çin liman sayesinde Peru’ yu tüm Amerika’ nın sıçrama tahtası olarak değerlendirmeyi hedefleyecek… Daha da önemlisi fizibilite çalışmaları tamamlanan ve yakında yapımına başlanacak demiryolu hattıyla Chancay limanı Brezilya’ ya bağlanacak… 3,5 milyar dolara mal olması beklenen proje tamamlandığında Brezilya’ nın Çin’ e ihraç ettiği en önemli kalemler olan soya fasulyesi ve demir cevheri gibi en önemli maliyet girdisi olan taşıma ücretleri oldukça düşecek ve bu Çin’ in çok daha ucuza bu ürünleri tedariki anlamına gelecek.. Xi’ nin Peru ziyaretiyle dikkatleri çeken ve aslında günümüz dünya ölçütlerine göre mütevazı Chancay limanı ABD’ de alarm zillerinin çalmasına yol açtı… Çin’ in büyük yürüyüşünün dev adımı olarak görülen bu Güney Amerika açılımı, ABD güvenlik uzmanlarına göre Çin’ in istihbarat üssü amaçlı girişimi anlamına geliyor… İddia abartılı olsa da, ABD’ nin uzun yıllar arka bahçe olarak gördüğü, yer altı, yer üstü zenginlikleri için darbeler yapıp, kendisine bağlı rejimleri iş başına getirdiği Güney Amerika’ da, dengelerin değişmekte olduğunu ve Çin’ in gittikçe artan ayak seslerini yansıtması bakımından oldukça ilginç bir dönemin sembolü gibi duruyor Chancay limanı… Abdullah Ayan