Vergi ödemenin dayanılmaz ağırlığı... Abdullah Ayan yazdı

Vergi insanların bir araya gelip topluluklar halinde yaşamaya başladığı ilk günden beri var olan netameli bir alan..   4 bin 400 yıllık geçmişe sahip Sümer kitabelerinde kral ile tebaanın vergiden kaynaklı sorunları, yaşanan çatışmalar ve günün sonunda devlet dahil herkes battıktan sonra yapılan aflar anlatılır..   Sümer'lerde Lagaş şehir devletinde yönetici sınıfın vergi toplama adı altındaki zulmü "ölüden bile vergi alındı" cümlesiyle anlatılır çivi harfleriyle kazılan yazılarda..   Vergi salınırken ölçünün kaçırılması her zaman halkın yoksullaşmasına, üretimin düşmesine ve sonuçta devletlerin yıkılmasına kadar giden dramatik gelişmelere yol açmıştır..   Modern devletlerin ortaya çıkmasıyla vergi konusu toplumsal sözleşmelere bir başka ifadeyle anayasalara hüküm olarak girer ve kurumsallaşır..   devletler, vatandaşlarının kazançları üzerinden kamu yararına ve kamu hizmetinde kullanmak üzere yasalarla belirlenmiş çerçevede parayı toplama ve halk adına harcama yetkisine sahip..   Çağımızda vergi toplama ve harcama üzerinden vatandaşla devletin ilişkisi şeffaflık, hesap verme, denetleme gibi kurum ve kavramlarla düzenlenmeye çalışılmış ama binlerce yıllık 'kaçanla kovalayanın' kavgası çağlarla birlikte yöntem ve şekil değiştirse de tüm hızıyla sürüyor..   Çok kazanandan çok vergi alıp yoksul kesimlere dağıtma, bir başka ifadeyle sosyal adaleti vergi düzenlemeleriyle sağlama çabaları ülkelerin refahı tabana yayma konusunda gösterdikleri başarıya bağlı..   Ortaya çıkan ekonomik krizler ve krizlerin yoksulluğu tetiklediği dönemler devletlerin topladığı vergileri nerede kullandığını göstermesi, bir başka ifadeyle siyasal tercihleri önemli..   Covid-19 virüsüyle ortaya çıkan ve tüm dünyayı etkileyen pandeminin körüklediği büyük küresel kriz ülke iktidarları açısından yıllardır halının altına süpürülen vergi adaletsizliğini bir kez daha gözler önüne serdi..   Salgından etkilenen toplumun çeşitli kesimlerine kaynak aktarmak zorunda kalan ülkeler, bütçelerini sarsan harcamaları ve ortaya çıkma olasılığı yüksek bütçe açıklarını karşılamak için ya harcamaları kısmak ya da ek kaynaklar yaratmak zorunda olduklarını gördüler..   Çoğu sektörün kepenk indirip evlere kapandığı bir dönemde harcamaların kısılmaması aksine devlet eliyle piyasaların canlandırılması tercih edildi.   Özellikle zengin ülkeler trilyonlarca dolarlık paketlerle çıktılar halkın karşısına..   Pandemi ilk çıktığı döneme göre sağlık cephesinde özellikle de erken bulunan aşıların etkisiyle ölümcül etkisini yitirmiş görünse de ekonomide açılan yaraların sarılması uzun zaman alacak. Bunun da ötesinde eskiye dönüş imkansız denilecek kadar uzaklarda..   Bu durumda tek çözüm, kan kaybetmiş geniş kesimleri nefes alacakları günlere kadar rahat bırakıp gerek duyulacak kaynağı küresel büyüklükleri ve sınırlar ötesi yapılarıyla her koşulda pastadaki paylarını arttıran şirketleri vergilendirerek yaratmak..   Bu alanda iki ülke dikkat çekici adımlar atıyor..   Örneğin Çin,devlet olarak, dünya devi olmasına büyük katkı verdiği, her türlü teşviki sağladığı Alibaba gibi şirkete 2021 nisan ayında 'rekabete aykırı davranış nedeniyle' 2,8 milyar dolar ceza verdiğini açıkladı..   Çin' in 1990' da başlayan dünyaya açılma macerasının en büyük ve içerdiği 'mesaj' itibariyle en anlamlı cezası..   ABD ise ikili yöntemle kaynak bulma arayışında..   Bunlardan biri tıpkı Çin' in Alibaba' ya kestiği faturanın benzerini ABD' de doğan ancak küresel boyutlara ulaşan GAFAM (Google, Amazon, Facebook, Apple, Microsoft) beşlisinin sığındıkları vergi cennetlerinden çıkarılıp faaliyet gösterdikleri ve para kazandıkları ülkede vergilendirmek..   Bu, tüm ülkelerin ortak iradesiyle mümkün olabilecek, hayli uzun zaman gerektiren meşakkatli bir süreç..   Diğer yöntem ise ABD' li ultra zenginlerin dolambaçlı yollardan ve sistemin göz yumduğu boşluklardan yararlanarak vergi ödememelerine yol açan yöntemlere son verecek düzenlemeler..    2014-19 yılları arasında varlıklarını 401 milyar dolar arttırırken, devlete yalnızca 13,6 milyar dolar ödeyen 25 'çok zengin' in servetinin en azından bundan sonra vergilendirilmesi  için atılması düşünülen adımlar ve bu adımları engellemek üzere oluşturulan cephe..   Bütün dünyanın dersler çıkarması gereken,  aynı zaman da ciddi sorunlara gebe küresel vergilendirme konusu ve ABD' nin çok kazananlardan da adil vergi alma çabaları sonraki makalelerin konusu olsun..   Abdullah Ayan Mersin, 22 Haziran 2021