Veriler ışığında ülkenin son on yıllık değişim tablosu -3-

Son iki makalede Konda’ nın on yıllık araştırma verilerine dayanan “Türkiye 100 Kişi Olsaydı” raporunun ilginç bulduğum çarpıcı yanlarını paylaşmaya çalışıyorum… Özellikle bilişimin hayatımızı derinden etkilediği bu zaman diliminde bazı alanlarda baş döndüren değişime karşı, kimi alışkanlıklar özelinde çizgi aynı kalmış… İlk iki makalede etnisite ve inançla ilgili dağılım, hızlı kentleşme, hanelerin küçülmesi, iç göç, ev araba sahipliği, internet ve sosyal medya kullanımında tanık olduğumuz baş döndürücü gelişmeler, kredi kartı sahipliği ve benzer alanlardaki verileri aktardım… Bu son makalede alkol ve sigara kullanımı, bankada hesabı olanların sayısı, gazete kitap okuma oranları, hayat tarzları üzerinden ortaya çıkan tabloyu veriler ışığında yansıtmaya çalışacağım… ** Konda akıllı telefon sahipliği ile ilgili ilk araştırmayı 2015’ te yapmış… O günlerde yetişkinlerin yarısından azı (%42) akıllı telefon sahibi iken 2021’ de oran %91’e çıkıyor… Artık telefon, telefon olmaktan çıkmış ve her yönüyle günlük hayatımızın bir parçası.. ** Pasaport sahibi olma oranları on yıl önce %7’ lerde ve bugün de diğer değişim alanlarına kıyasla %14 gibi halen çok düşük oranlarda.. ** Bir bankada hesap sahibi olma oranları ise şaşırtıcı biçimde artmış görünüyor… 2015’ te yetişkin insanlarımızın yarısına yakını (%47’ si) banka hesap sahibi iken 5 yılın sonunda oran yüzde 50 artmış… 2021’ de her dört yetişkinden üçü (%74) banka hesap sahibi.. ** Alkollü içki kullanımıyla ilgili veriler itiraf edeyim beni oldukça şaşırttı… Haftada bir veya daha sık alkollü içki içerim diyenlerin oranı on yıl içinde hiç değişmemiş.. 2011’ de olduğu gibi 2021’ de de yüzde 7.. Hayatı boyunca ağzına içki koymadığını söyleyenlerin oranı 2011’ de yüzde 69 iken bugün de yüzde 63… Nadiren içtiğini söyleyenler ise on yılda yüzde 16’ dan yüzde 21’ e çıkmış… ** Sigara içme konusunda trend daha da sabit… On yıl önce kendisini tiryaki olarak tanımlayanlar yüzde 32 iken bugün yüzde 30… Kırk yılda bir içerim diyenlerin oranı yüzde 1’ den yüzde 5’ e çıkarken Türkiye insanının yüzde 45’i hiç sigara içmemiş.. (Oran on yıl önce 2011 araştırmalarında %48..) ** Kötü alışkanlıklarla ilgili veriler bir yana çalışmada ortaya çıkan çok olumlu bir gelişmeye değineyim: Son üç ayda hiç kitap okudunuz mu? Sorusuna 13 yıl önce 2008’ de toplumun yüzde 72’ si ‘hayır, okumadım’ yanıtını verirken, 2019’ da ‘evet okudum’ diyenler yüzde 69… Bir başka ifadeyle tablo tersine dönmüş… Gerçekten kitap okuyanlar bu kadar arttı mı? Emin değilim ama en azından insanların ‘okudum’ cevabını vermeye çalışmaları bile oldukça olumlu bir gelişme… Son yıllık veriler geçmişte de düşük olan gazete okuma alışkanlığının gittikçe azaldığını ortaya koyuyor.. 2014 yılında yüz kişinin 69’ u gazete okumadığını söylüyordu 2020’ de oran yüzde 75’ e çıkmış… Bunda sosyal medya ağları ve internet gazeteciliğinin oynadığı rol yadsınamaz… Ve son yıla damgasını vuran AK Parti iktidarının toplumsal değişime etkilerini, insanların hayat tarzlarıyla ilgili sorulara verdiği yanıtlar yeterince özetliyor… “Hayat tarzı bakımından kendinizi nasıl tanımlarsınız?” sorusuna toplumun yüzde 45’ i ‘geleneksel muhafazakârım’ yanıtını veriyor… (oran on yıl önce de yüzde 46) Buna karşı ‘dindar muhafazakârım’ diyenlerin oranı on yıl içinde yüzde 27’ den 24’ e gerilerken, ‘modern’ olarak tanımlayanlar yüzde 27’ den yüzde 31’ e çıkmış… Veriler gösteriyor ki, ‘dindar nesil yaratma’ projesi toplumda karşılık bulmadığı gibi, trend azaldığı yönünde işaretler veriyor… Toplumsal değişimi anlamaya çalışan, gidişatı okumak isteyenlerin başvuracağı, yararlanacağı bir çalışmaya imza atmış Konda kurum olarak… Gelecek yıllardaki değişim tablolarını görme, değerlendirme umuduyla… Abdullah Ayan