Vietnam mucizesi… Abdullah Ayan yazdı

Eğer napalm bombalarıyla yanıp yıkılmış, taş üstünde taş kalmamış bir ülke yirmi yıl içinde küllerinden yeniden doğar gibi, dünyada hayranlık uyandıracak gelişmelere sahne oluyorsa gerçek anlamda destansı bir hikaye yazmış demektir.. İkinci dünya savaşında yerle bir edilmelerine karşı mucizeler yaratarak ayağa kalkan Japonya ve Almanya, bir başka büyük savaşın ardından parçalanan Kore’ nin güneyde kalan parçası veya bambaşka öyküye sahip Çin ile benzer bir yolculuğa çıkmış görünüyor Vietnam… Vietnam’ ın nefes kesen yolculuğunun en önemli itici gücü, lokomotifi olarak eğitimde neleri nasıl yaptığı artık treni kaçırmakta olan Türkiye açısından ibretlik derslerle dolu… 2011 yılında The Guardian gazetesi bugün artık mutlu sona ulaşan başarılı çizgiyi; “Vietnam İngilizce öğretimi için 'mucize' arayışında. İddialı eğitim reformları kapsamında okulu bırakanların tümünün 2020 yılına kadar minimum İngilizce seviyesine sahip olması hedefleniyor” olarak haberleştiriyordu… Habere göre devlet okullarındaki 80 bini aşkın İngilizce öğretmeninin 2020 yılına kadar İngilizce dilini öğrenmeleri, Ortak Avrupa Referans Çerçevesi (CEFR)  ölçütlerine göre İngilizcede B2 seviyesine ulaşmaları amaçlanıyordu.. Projeyle 2020 yılına kadar 200 milyon öğrenciyi etkileyecek programın başarısı için kıt kanaat kaynaklarla eğitime ayrılan 450 milyon dolarlık bütçenin %85'i öğretmen eğitimine harcanacaktı.. İngilizce öğrenme amaçlı program zamana yayılsa da, temel eğitime yönelik çalışma kısa zamanda meyvelerini verdi. 2013 sonunda Dünya Bankası raporlarına tablo şöyle yansıyacaktı: “Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) 2012 sonuçları, Vietnam'ın genel eğitim sisteminin, öğrencilere okuma-yazma ve matematik gibi güçlü temel bilişsel beceriler sağlama konusunda birçok zengin ülkedeki sistemlerden daha başarılı olduğunu gösteriyor. PISA'ya ilk kez katılan Vietnam'ın 15 yaşındaki öğrencileri, Almanya ve Avusturya'daki akranlarıyla aynı seviyede ve katılımcı ülkelerin üçte ikisinden daha iyi performans gösteriyor.” Son 20 yıldır ortalama yüzde 7 lik büyüme yakalayan Vietnam'ın ekonomik lokomotifi ihracat, ihracatın en önemli dinamiği teknoloji, teknolojideki başarıyı sağlayan en önemli temel etken ise yıllar önce başlatılan eğitim seferberliği ve seferberlik sonucu istihdama katılan yetişmiş milyonlarca genç… Altyapı, teknolojinin kalitesini artırmaya yönelik yatırımlar sayesinde ihracata yönelik malların üretildiği bir yer olarak Vietnam çekiciliğini artırıyor, doğrudan yabancı yatırımı çekiyor, gelen yatırımcının en önemli avantajı istihdam alanında genç, dinamik ve hepsinden önemlisi iyi eğitimli nüfus… Vietnam 2013 yılında 2020’ ye kadar, ülkenin 2,2 milyon öğrenciyle 460 yüksek öğretim kurumuna (224 üniversite, 236 kolej) sahip olmasını hedefliyordu. 2020 sonuna gelindiğinde hayaller gerçek oldu; ülkede 2,1 milyon öğrencinin 650 yüksek öğretim kurumunda (244 üniversite ve kolej) eğitim alacağı seviyeye gelinmişti. Vietnam’ ın özellikle de ‘nitelikli eğitimde kat ettiği yol inanılır gibi değildi. Kişi başına düşen GSYİH'nın yalnızca 2.500 dolar olduğu,dünya sıralamasının alt-orta gelir kategorisinde yer aldığı 2015 yılında; bilimde Birleşik Krallık'tan 16 puan, ABD'den ise 29 puan daha yüksek puanla evrensel anlamda 8.sıraya yerleşti.. Daha 2012 yılında dahi matematikte 16., okumada ise 18. sırada yer alarak yine ABD ve İngiltere'nin önünde ve diğer gelişmekte olan ülkelerden daha yukarılarda yer alarak başta PİSA ölçümleri olmak üzere tüm dünyada kabul gören eğitim sıralamalarını alt üst ediyordu.. UNESCO tarafından yürütülen 2023 Küresel Eğitim İzleme Raporu başarıyı taçlandıran sonuçları teyit etti: Vietnam, tüm düşük ve alt-orta gelirli ülkeler arasında okuma ve matematikte en yüksek yeterliliğe ulaşan çocukları ile öncü konumda görülüyor, Vietnamlı çocukların yüzde 91'inin okumada ve yüzde 81'inin matematikte elde ettiği olağanüstü başarı, dünya çapındaki ülkeler için kritik bir dersin altını çiziyordu: Eğitime yatırım yapmak ekonomik refahın kilidini açmanın en önemli anahtarıdır. UNESCO’ nun incelediği 31 ülke arasında Vietnam dikkate değer bir istisna olarak ortaya çıkarıyor, Bölgedeki muadillerinin çoğu genç beyinleri yeterli becerilerle donatmak için mücadele ederken, Vietnam'ın eğitim sistemi gençlerini sürekli olarak akranlarında görülmeyen yeterlilik seviyelerine yükseltmeyi başardığını gösteriyordu… Aslında bu istatistikler, eğitimin dönüştürücü potansiyelinin farkında olan ve genç kuşak, 21. yüzyılın zorluklarıyla baş etmeye çalışırken, entelektüel hünerle aşmaları yolunda ülkelerin nasıl rol oynayabilecekleri sorusunu da yeterince yanıtlıyor… Vietnam kendisiyle birlikte yola çıkan ve gelişmeye çabalayan Güneydoğu Asya'daki diğer ülkelerin eğitim çağındaki akranları arasında eğitim yeterliliği önemli farklılıklar göstermektedir. Örneğin Laos'ta ilkokulu bitiren öğrencilerin sadece yüzde 2'si okuma alanında, yüzde 7,9'u ise matematik alanında yeterliliğe ulaşabilirken ve Filipinler, Myanmar, Kamboçya'da eğitim yeterliliği rakamları yüzde 20'nin altında seyrederken okumada yüzde 91, matematikte yüzde 81 gibi akıl almaz düzeylere ulaşmak sadece Vietnam açısından değil tüm dünyanın gıpta ile izlemesi gereken bir tabloyu da yansıtıyor… Eğitim sayesinde nitelikli donanıma sahip genç nüfus sayesinde ülkenin bugün orta gelir tuzağından çıkabilecek bir grafik izlemesi elbet tesadüf değil… Sıcak parayı afyon niyetine yutup, sonrasında ödeme krizine yakalanan pek çok ülkenin aksine, Vietnam, 2021 sonu itibarıyla kümülatif olarak 241,6 milyar dolarlık doğrudan yabancı yatırım aldı ki, bu rakamlar ülkenin özellikle de nitelikli iş gücü avantajıyla uyumlu.. Örneğin Samsung Electronics, ülkenin tüm GSYİH'sinin toplam yüzde 25'ini oluşturan Vietnam çapındaki akıllı telefon ve ev aletleri üretim üssü için elektronik bileşen satıcılarını yetiştirmek üzere Vietnam Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile el ele verdi. Yabancı sermaye kurduğu tesislerle yaptığı üretimin meyvelerini şaşırtıcı hızda toplamaya başladı… Örneğin Doğrudan yabancı yatırım şirketleri 2021'de toplam 247 milyar dolar değerinde mal ihraç etti. Kaliteli eğitimin, bir ülkenin ekonomik refahını sağlayan en güçlü dinamik olduğu gerçeğiyle Vietnam, eğitimli bir nüfus yetiştirerek insan potansiyeli hazinesinin kilidini açmakla kalmadı, ülkenin ekonomik büyümesini yönlendirebilecek yetenekli ve yenilikçi bir işgücünün yaratılması sağlandı… Vietnam’ ın eğitimin itici gücüyle sağladığı başarı öyküsünü anlatmaya devam edeceğim… Abdullah Ayan