Önceki makalede 1960’ larda başlayan ve 1990’ larda dünyaya açılarak yükselişe geçen Çin’ deki Huaxi köyünün nefesleri kesen refah dönemini veriler ışığında anlatmaya çalıştım… Köydeki herkesin ultra lüks villa, araba, bankada milyonlarca Yuan mevduata sahip olduğu mutluluk timsali yaşam sürdüğü o dönem 2008 küresel kriziyle ağır darbe aldı ve günümüze kadar da toparlanamadı… Makalenin başlığındaki ‘Çin sosyalist modelinin iflası’ vurgusunu özellikle seçtim… Hauxi köyü özelinde yaşananlar, sosyalizm hayalini gerçekleştirme iddiasıyla oluşturulan yapının sonunda nasıl bir tek aile yönetimine dönüştüğünün de öyküsü aslında… Elbette 2 bin nüfuslu bir köy dünyanın en büyük ekonomisi haline gelen 1,5 milyarlık Çin açısından denizde bir damladan farksız… Ancak ÇKP’ nin dünyaya başarı hikayesi olarak anlattığı modelin kendini yenileyememesi sonucu bugün ödenemeyen borçlarla boğuşmak zorunda kalması bir yana, refahın iyi bir konut, bir araba ya da el sürülemeyen banka hesabından ibaret olmadığını göstermesi bakımından da ibretlik… Bir başka ifadeyle başlıkta vurguladığım gibi Huaxi köyünün çöküşü,  Çin’ in değil ama oligarşik bir rejimin ötesine geçemeyen Çin tipi sosyalizmin iflası aynı zamanda… 2004’ te zirveye çıkan 80 tesise ve bir kısmı borsalarda işlem gören 100’ den fazla şirkete sahip Huaxi ekonomisinin yükseliş trendi nasıl oldu da 2008’ deki küresel krizle tersine döndü? 2008'de ABD’ de emlak kriziyle başlayıp küresel finans sistemini sarsan boyutuyla tüm dünyayı etkisi altına alan küresel kriz pek çok alanda faaliyet gösterse de Huaxi'nin asıl kalkınma lokomotifi olan çelik endüstrisini derinden sarstı… Aşırı üretim giderek artan bir sorun haline geldi. Milyarlarca dolar kredi borcuyla şirketler grubunun 2020 bilançolarında zarar etmeye başladığı görüldü… 21. yüzyılın ilk on yılında sosyalist kalkınma modelinin örnek köyü olarak anılan yerli yabancı pek çok araştırmacının ilgisine mazhar olan Huaxi artık ‘nerede hangi yanlışlar yapıldı da iflasın eşiğine geldi?’ sorularıyla gündemde bugün… Küçük köyde kurulan dev sanayi imparatorluğunun yönetim modelini sorgulayanlar. Wu Renbao’ nun 2013’te ölümü ardından oğlu Wu Xie'en’ in, Huaxi Köyü parti sekreteri ve Huaxi Grubu CEO'su olarak bayrağı devralması yetmezmiş gibi Wu ailesinin diğer fertlerinin çeşitli yönetim kademelerinde yer almasıyla, Huaxi Köyü'nün artık "tek bir aile tarafından yönetilen feodal bir dünya" haline geldiği eleştirilerini yöneltiyorlar… Huaxi Köyünde Wu’ nun yoktan var ettiği Huaxi Group, taze kan oğul Wu’ nun tek yetkili olarak görevi devralması ardından işlerin kötüye gitmeye başladığını görünce yumurtaları farklı sepetlere dağıtmak ve faaliyet alanlarını çeşitli sektörlere yaymak amacıyla adımlar attı… Örneğin Bankacılık, menkul kıymetler, sigorta ve özellikle borsalarda oldukça risk taşıyan vadeli işlemler alanına el atıldı… Borsalarda işlem gören çeşitli şirketlerin hisse senetlerinin alım satımı gibi operasyonlar yarayı iyileştireceğine sorunları derinleştirdi… Bu kez Wu Xie'en oğlu Sun Xiyao’ yu çevrimiçi oyunlar, e-spor ve mobil okuma gibi yeni gelişen internet endüstrileri alanlarında faaliyet gösterecek yeni oluşumun başına getirdi… Hiçbir çaba çöküşü durdurmaya yetmeyince Huaxi Grubu köyün de bağlı olduğu eyaletin yerel devlet kuruluşu olan Wuxi Guolian Group’ a, Huaxi Group'un bağlı şirketlerin hisselerinin bir kısmını aktarılacak kaynak karşılığı devretti… Ve gittikçe dramatik hale gelen Huaxi masalının nasıl biteceği tam olarak bilinmese de, internete düşen ve yetkililerin yalanlamadığı görüntüler yeterince ipuçlarıyla doluydu: Viral olan görüntülerde Huaxi Köyü sakinlerinin, doğal ortak oldukları ve Komünist Parti yerel Komitesi tarafından kurulan Huaxi Grubunun yaşadığı mali sorunlar nedeniyle artık temettü dağıtamayacağı haberleri yayılınca hesaplarındaki paralarını kurtarmak için yağan aşırı yağmura rağmen oluşturdukları kuyruklarda bankaya hücum ettikleri görülüyordu… Başlangıçta tepki verilmeyen görüntüler sosyal medyada milyonlarca insan tarafından paylaşılınca Huaxi köyündeki ÇKP komitesi, videonun doğruluğunu doğruladı ancak bunun panik sonucu herkesin parasını çekmek istemesi sonucu teknik sorundan kaynaklandığını aslında Huaxi Köyü sakinlerinin mevduat hesaplarındaki paralarıyla ilgili herhangi bir sıkıntı olmadığını duyurdu… Bankalara toplu hücum her zaman ödeme güçlüğü yaratır ama sistem o güçlükleri aşacak önlemlere de sahiptir. O nedenle Huaxi’ de yaşanan kriz de aşıldı… Ancak asıl mesele orta yerde duruyor… Huaxi Köyü'nde yaşananlar, bu "dünyanın bir numaralı köyünün" modası geçmiş işleyiş tarzı nedeniyle yatırımcıların güvenini kaybettiğini ve gelecekteki kalkınması bir yana binlerce köye örnek olabilecek bir hikayenin hüsranla sonuçlanmasının çok daha ağır bedellere yol açması kaçınılmaz… Huaxi Köyü, başarı öyküsünü Çin'deki olağanüstü bir gelişme döneminde yarattı. Ancak, öykü zamanla kendini yenileyemeyen ve geliştiremeyen ister sosyalist ister kapitalist modellerin ayakta kalmasının çok daha farklı koşullar, yönetişim anlayışı ve hepsinden önemlisi gelişmelere açık olmasından geçtiğini göstermesi bakımından ilginç derslerle dolu…