Pandemi sırasında kaybedilen işlerin yüzde 75'inden fazlası, bir yıl önce kimsenin hayal edemeyeceği kadar hızlı bir şekilde geri döndü. Analistler iyileşmenin süreceği ve iş kaybı yaşanan sektörlerde  2022 ortasına kadar her şeyin olağan seyrine döneceği görüşünde hem fikir..   Bir başka ifadeyle beklenti gerçekleşirse iki yıl içinde pandeminin yarattığı hasar geride kalacak…   ABD’ lilerin genlerine işlemiş en büyük travma anlamına gelen 1929 yılındaki ‘büyük durgunluğun’ altı yıl sürdüğü düşünülürse tablo oldukça iyimser…   Evet gözle görülür ve istatistiklere yansıyan belirgin bir iyileşme var ama bu sektörlere ve bölgelere göre büyük farklılıklar gösteriyor asıl sorun da burada başlıyor..   FED başkanı Powel’ in ifadesiyle; “ güçlü ama dengesiz bir toparlanma ” ile karşı karşıya ABD..   ABD detaylı, taze, güvenilir verileriyle istihdam alanındaki gelişmeleri yansıtması bakımından iyi bir örnek ama dünyanın geri kalanı da farklı değil..   Bu bakımdan ABD’ deki gelişmelere dayalı çıkarılacak hayli ders var…   Ekonomi ve istihdam piyasası güçlü biçimde toparlanıyor ama ABD özelinde Siyah ve Hispanik kadınlar ve üniversite diploması olmayan Amerikalılar için iş bulma girişimleri sonuçsuz kalmakta…   İdaho ve Utah gibi bazı eyaletlerde işsizlik son aylarda 3’ lere kadar gerileyerek tarihin en düşük seviyelerini görürken, tek geçim kaynağı turizm olan Hawaii’ de 12 ve New York’ ta 9’ larda seyrediyor..   Ofis yerine evden çalışma modelinin ortaya koyduğu kimi avantajlar nedeniyle tercih edilmesi de pandemi sonrası dünyanın yeni akımlarından biri olmakla kalmıyor, farklı sektörlerdeki istihdamı derinden etkiliyor…   Örneğin daha fazla ofis çalışanının ofis yerine evden çalışmayı tercih etmesi, bir zamanlar aynı ofis çalışanlarına hizmet veren pek çok kafe, restoran ve benzeri mekanların müşterilerini kaybetmelerine yol açtı..   Özellikle Google , Amazon , Apple ve Facebook gibi önde gelen işverenler açılışlarını Ocak ayına kadar ertelediklerinden, bu şirket çalışanlarının eski normale dönüşü en azından bu yıl için söz konusu olmayacak…   Yeni ‘normale dönüş’ ile birlikte işgücü tercih ve talepleri de değişti.   Büfeler ve sinema salonları gibi yüksek temaslı sektörlerde tüm işlerin yarısı hala eksik, ancak karavan bayileri, araba yıkama, bira fabrikaları ve beyaz eşya mağazaları gibi krizin ilk günlerinde neredeyse dibe vuran diğer iş alanları inanılmaz performans  sergilediler..   Yoğun talebe dayalı rekor tüketici harcamaları sayesinde ‘muhteşem’ dönüş yaşandı..   Ancak bunun kalıcı olmadığı kısa zamanda ortaya çıktı…   Tüketici güven endeksi Temmuz'a göre Ağustos ayında yüzde 13.4 düştü; Michigan Üniversitesi Tüketici Anketlerine göre bu, kayıtların tutulmaya başlandığı tarihten itibaren gözlemlenen en büyük aylık düşüşlerden biri .   Eve teslimat yapan kargo şirketleri, ipotek kredisi verenler ve kahvaltılık gevrek üreticileri gibi bazı şanslı sektörler ise kriz boyunca iş ve istihdam kaybı yaşamadıkları gibi şimdi 2020'nin Şubat ayından da iyi durumdalar..   Örneğin adı geçen sektörler istihdamda yüzde 10, hatta yüzde 20 daha fazla çalışana iş verdiler..   İlginçtir, dünya normale dönerken ABD turizm sektöründe önemli yer tutan seyahat acentelerinin işlerini büyük oranda internet üzerinden pazarlama yapan sitelere kaptırdıkları görülüyor…   Gidişat zaten covid-19 salgınından önce de bu gelişmelerin ip uçlarını veriyordu ama salgın süreci akıl almaz biçimde hızlandırdı..   Daha da önemlisi virüsle baş eden aşıların kullanılmaya başlanmasıyla pandeminin sona ereceği ve 2021 Eylülünden itibaren dünya genelinde başta okulların açılmasıyla hayatın normale döneceği beklentileri ortaya çıkan yeni delta varyantı ile yerini kaygılarla dolu yeni sürece bıraktı, bırakıyor..   Daha birkaç ay önce, Eylül ayının ABD'de normale dönüş için bir dönüm noktası olabileceği ön görülüyordu.   O iyimserliğin yerini şimdi yeni bir kaygı dönemi aldı..    Birçok Amerikalı üç ay önce yeniden kurmaya başladıkları güzel hayalleri bırakıp hızla “bilinmezlerle dolu” bir sonbaharı karşılamaya hazırlanıyor.   İş dünyasının önde gelenleri de, tedirgin ve örneğin tedarik zincirleriyle küresel sorun haline gelen nakliye darboğazlarının bitmek şöyle dursun ne zaman azalmaya başlayacağını, tedarik zincirinin çarklarının dönüp dönmeyeceğini tahmin bile edemiyorlar.   Ebeveynler, okulların yeniden kapanıp kapanmayacağını veya çocuk bakımının tekrar kesintiye uğrayıp uğramayacağını bilmiyor.   Ve birçok çalışan önümüzdeki haftalarda ofise dönüp dönmeyecekleri konusunda somut bir plan yapamıyorlar..   Delta varyantı ve henüz adı koyulmamış, ortaya çıkması sürpriz sayılmayacak yeni varyantların yarattığı tedirginlik ABD ile de sınırlı değil..   Covid virüsünün dünyaya yayıldığı ilk merkez olan Wuhan yaralarını sardı ama bu makaleyi kaleme alırken Çin’ in dünyaya açılan en önemli penceresi Şanghay’ ın güneyindeki Fujian eyaletine bağlı 3 milyon civarında nüfusa sahip Putian kentinde ortaya çıkan yeni yoğun vakalar nedeniyle kimsenin kent dışına çıkmaması istendi..   Bu lokal de olsa sokağa çıkma yasağı demek…   Pandemi sürecini en az kayıpla atlatan Yeni Zelanda gibi bir ülkede, Başbakan Ardern, en büyük kent Auckland’ ta delta varyantı nedeniyle ve şimdilik kaydıyla 21 Eylül’e kadar sürecek karantina ilan ediyor..   Kısaca delta varyantını başta ABD’ li yetkililer olmak üzere pek çok yönetim "endişe verici" olarak nitelendiriyor ve özellikle de bunun Amerikalıların harcamaları kısmasına neden olacağını tahmin etmek zor değil…   Bir ay önce 2021’ i bugüne kadar görülmemiş büyüme rekorlarıyla kapatacağını iddia eden ABD’ li uzmanlar son günlerde “Hizmet harcamalarının gerçekten arttığını görmüyorsanız veya birazcık kıpırdıyorsa, bu yıl sanılandan çok daha küçük ve etkisiz bir büyüme elde edeceğiz” değerlendirmelerini yapıyor…   Türkiye bu gelişmelerin neresinde derseniz, istihdam verileri üzerinde oynanarak, geleceğe dönük sağlıklı projeksiyonlar yerine insanların kaderi anlamına gelen rakamların eğilip büküldüğü bir dönem olarak hatırlanacak, yazılacak bu günler..