Koronavirüsüyle yayılan küresel salgın Çin' de başlayıp, oradan hızla tüm dünyayı istila etti. 1990' da başlayan büyük yürüyüşü boyunca kesintisiz ve soluksuz büyüyüp gelişen Çin her ne kadar ABD' nin başına gelmiş en büyük talihsizlik sayılan Başkan Trump ve temsil ettiği kesim tarafından bu salgının müsebbibi görülse de, en büyük mağduru aynı zamanda.. O kadar ki, başlarda gizlenip, savuşturulmaya çalışılan salgın, kısa zaman içinde tüm Çin' e ardından da hızla tüm dünyaya hızla yayılırken öncelikle Çin' in ekonomi çarklarını durdurdu, insanları evlerine hapsetti. 30 yıl boyunca dünya tedarikçiliğini her yıl biraz daha kapsamlı etkin biçimde üstlenen Çin' in kriz patlak verdiğinde genel tablosu şöyleydi: Dünyada üretilen lastiklerin ve motorların üçte biri, koltukların yüzde 24'ü, camların yüzde 22'si ile vites kutusu, hava yastığı ve araçların iç dekorasyonlarının neredeyse tamamı Çin'de üretiliyor. Sadece otomotiv sektörü mü? Akıllı telefonların yüzde 90'ı, televizyonların yüzde 70'i, insansız hava araçları drone' ların yüzde 75'i, lityum bataryaların yüzde 65'i, yeni enerjili araçların yüzde 62'si, güneş panellerinin yüzde 60'tan fazlası, tüm dünyada üretilen tekstil ürünlerinin yüzde 53'ü, gemilerin yüzde 41'i de Çin'de yapılıyor.. Çin'in dünya ekonomisine yönelik katkısı ilk kez 2018' de yüzde 29 ile ABD ve Avrupa'yı geride bıraktı. Bir başka ifadeyle Dünyada bir yıl boyunca üretilen bütün malların üçte biri, yani her üç üründen biri "Made in China" etiketini taşıyor artık. Bugüne kadar hiçbir ülke küresel anlamda dünyayı böylesine kendisine bağımlı hale getirmemişti.. Çin' in kurduğu tedarik zincirinin önemini ve artık küresel köy olarak adlandırılan yeni dünyayı etkilemesinin boyutlarını göstermesi bakımından şu tablo ilginçtir: Salgın Wuhan' ı vurup tüm ülkede hayatı durma noktasına getirdiğinde; Hyundai'nin Güney Kore'deki fabrikaları, Çin yapımı parçaların eksikliğinden dolayı Şubat ayında üretimi durdurmak zorunda kaldı. Bununla kalmadı, Nissan, Jaguar, Land Rover gibi otomobil işletmelerinin dünya genelindeki tüm fabrikaları da üretimi durduracaklarını açıkladı.. 1970' lerde hızlanan küresel dalgada kimi sektörler gelişmişlerden, geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelere kayarken, Çin 1990' dan itibaren ülkeyi yöneten kadronun ortaya koyduğu değişim iradesiyle bu sürece özgü farklı bir paradigma ortaya koydu. İçine kapanık model yerini tüm dünyaya açık bir başka stratejiye bıraktı. Örneğin o güne kadar tekstil, konfeksiyonda bilinen markalara fason üretim yapmakla sınırlı olan gelişmekte olan ülkelerin üretim potansiyeli, Çin ile birlikte farklı bir faza geçti. Ve kısa zamanda Çin her yıl artan hızda teknoloji ağırlıklı bir üretim üssü haline gelmekle kalmadı, yoksul Afrika' dan gelişmiş kuzey Amerika' ya her alanda üretim yapan tüm tesisleri, tüm ağları kendisine bağımlı kıldı. Üstelik Çin' in son yıllarına kadar artı-değerden yoksun, yoğun-emeğe dayalı, ucuz işçiliğin yarattığı ve istihdam dışında üretici ülkelere katkı sağlamayan, pastada asıl payı küresel büyüklükte markaların aldığı bir üretim modelinin şekillendiği dünya, artık yepyeni bir çağın eşiğinde.. Dağıtım zincirinde başta ABD merkezli Amazon'a kafa tutan Alibaba' yı yaratan Çin. Üstelik son salgında Amazon ve Alibaba şirketlerinin başta çalışanları olmak üzere insanlara yaklaşımları da sorgulanır hale geldi. Örneğin Amazon yüksek risk altında bulunan personele karşı uygulamalarıyla bugün büyük tepki çekmekte. Öksüren işçilerin eve gönderildiği ve işçilere ellerini yıkamaları tavsiyesi dışında katkı yapılmadığı, virüs nedeniyle eve kapanmak zorunda kalan personele ücret ödenmediği gibi şikayetler ABD' nin güvenilir gazetelerinde haber olarak yer aldı. Buna karşı salgının ortaya çıktığı ilk günden itibaren Alibaba proaktif strateji izledi. Örneğin kurduğu yeni tedarik platformuyla sağlık ürün tedarikçileri ve sağlık çalışanları arasında köprü rolünü üstlendi. Oluşturulan platforma 150 milyon dolarlık bir fonu da aktaran Alibaba salgından etkilenen şehirlerdeki sağlık personeli için gerekli medikal ürünlerin tedariğini en etkin ve hızlı biçimde sağlamaya başladı. Bu kadar da değil.. Alibaba kurucusu Jack Ma' nın kurduğu vakıf üzerinden, yeni tip korona virüsü salgınıyla mücadele için Avrupa'ya acil tıbbi yardımda bulunacağı sözünü, Avrupa'daki hastanelere milyonlarla ifade edilen solunum cihazı,maske, eldiven sevk ederek yerine getirdi. İletişim teknolojileri anlamında tüm dünyanın önüne geçen ve internet hızını akıl almaz boyutlara taşıyan 5G teknolojisinde dünya lideri olan Çin.. Akıllı telefon pazarında küresel markalar dendiğinde iphone ve Samsung gibi liderler son yıllara kadar rakipsizdi. Yazılım ve inovatif ürün geliştirmeyi üstlenirken üretimi tümüyle Çin' e bırakarak (ürünleri oluşturan girdilerin 90'ı Çin' de üretiliyor) yeni bir paylaşım modeli sergilemekteydi. Diğer pek çok sektörde olduğu gibi işin hamallığını ucuz iş gücüne sahip Çin' e terk edip, yüksek katma değerin kaymağını yedikleri sistem de son dönemde çatırdamaya başladı. Çin, aynı zamanda 5G teknolojisinin dünya çapında öncülüğünü ve tüm gelişmiş ülkelere kurulum işini üstlenen Huawei ile Samsung ve iphone' nin tahtını sallamakta. Makaleyi yayına hazırlarken Huawei 2019 faaliyet raporunu açıkladı. Veriler Çin' in teknoloji alanında son on yılda attığı adımların da özeti aslında… Bakın Huawei açıklanan verilere göre son bir yılda neleri gerçekleştirdi: 2019 satış hasılatı 19,1 artarak 858,8 milyar yuan (121,1 milyar dolar) ulaştı. Net geliri ise 5,6 artarak 62,7 milyar yuan (9 milyar dolar) buldu. cironun 15,3'ünü Ar-Ge için kullanan şirketin son 10 yıllık Ar-Ge harcamaları tutarı 85 milyar dolar.. ** 2008 krizinin patlak verdiği ABD, hızlı biçimde toparlanıp, krizini başka ülkelere ihraç ettiyse, bugün de Çin' de benzer bir pozisyonun ip uçları görülmekte.. Elbette bu eşi görülmemiş ve savaştan farksız salgının henüz başlarındayız. Dünyanın nereye doğru evrileceği konusunda kapsamlı analizler, kesin hükümler vermek için erken. Ama şu an ortaya çıkan tablo, Çin' in bu sınavı ilk atlatan ülke olduğunu göstermekle kalmıyor. Teknolojide ve hayatımızı baştan aşağı değiştirecek yeni bilgi çağında üstleneceği etkin rolü de ortaya koyuyor.. Dünyanın sanayi çağından bilgi çağına geçişinin ortaya çıkan koronavirüs salgınıyla olağan seyrinden olağanüstü bir hıza kavuştuğunu ve yıllar alacak sürecin aylar hatta haftalara sığdığını görüyor, düne kadar ciddiye alınmayan pek çok keşfin hayatımıza üstelik vazgeçilmez biçimde damgasını vurduğuna tanıklık ediyoruz. Yazı dizisini 'Kükreyen Çin' in salgınla baş etmeye çalıştığı şu haftalarla sınırlı dönemde teknolojiyi dev adımlarla nasıl ve nerelerde kullandığını anlatarak sürdüreceğim..