Önceki makalenin sonunda Mersin metrosunun kilometre başına 20-25 milyon dolara çıkacağını iddia eden proje müellifinin ortaya koyduğu hayli iyimser tabloyla, yapım yöntemi olarak aynı sisteme sahip iki ayrı yerde sürdürülmeye çalışılan ve birinin ihale süreci tamamlandığı için kesinleşen maliyetleri arasındaki uçurumu ele alacağımı söyledim, kaldığım yerden devam edeyim… Mersin HRS ( veya danışmanın tanımıyla metro) proje müellifi Kubin' in; yine firmasınca hazırlanan, üstelik uzunluk, istasyon sayısı, raylı sistemi ve depolarla atölyeyi yer altına alma yöntemi dahil bire bir benzeri olan Buca-Üçyol metro projesi Cumhurbaşkanlığınca '2019 yılı yatırım programı revizyon cetveline' dahil edilirken projenin finansmanı için ön görülen hazine garantisiz dış finansman gereksinimi 6 milyar 165 milyon 852 bin lira olarak ön görüldü. Onay tarihindeki dolar kuruyla yaklaşık 1,1 milyar dolar. Vurgulamakta yarar var: Dış finansman ihtiyacı için Kilometre başına 80 milyon dolar.. İzmir Buca HRS için öngörülen dış finansman ihtiyacı şimdilik beklenti düzeyinde diyelim peki kesinleşmiş bir ihale var mı? O ihalede ortaya çıkan fiyat ne? Önceki makalelerden birinde değinmiştim ama yeniden anımsatmakta yarar var: Mersin ve Buca gibi (aç kapa) yöntemiyle yapılacak Konya Erbakan Üniversitesi-şehir merkezi arasındaki raylı sistem ihalesi 4 ekim 2019 günü sonuçlandı. 21,1 km uzunluğundaki ihale 1,2 milyar Euro (1 milyar 320 milyon dolarlık) teklif veren China National Machinery corp (CMC) ile Taşyapı ortaklığına verildi. Üstelik ihale belediye tarafından değil, Ulaştırma Bakanlığınca yapıldı ve ortaya çıkan fiyat kilometre başına 60-65 milyon dolar civarı.. İki ihale, Mersin ile neredeyse yapım modeli bire bir aynı olan, biri kesinleşen diğeri de başlamak için gün sayılan iki proje ve iki proje ile Mersin BŞ' in beklentiye girdiği fiyatlar arasındaki uçurumlar… Tablo bu iken Mersin metrosuna kilometre başına 20-25 milyon dolarlık teklifler gelecek mi? Mersin metro ihale şartnamesine baktığımızda bu veya daha farklı fiyatın ihalede ortaya çıkması da yetmiyor. Yetmiyor çünkü, ihaleye katılacak kuruluş ve oluşumlardan, ihale teklifiyle birlikte 'KDV dahil proje tutarının yüzde 85' i tutarında dış kredi bulduklarına dair kreditörün onayladığı taahhüt mektubu' vermeleri isteniyor. Dış kredi bulduğuna dair garanti mektubunu sunamayanlar ihaleye giremeyecek.. Tanınırlıkları ve ödeme kapasiteleri yüksek Türk Bankalarının bile dış kredi bulmakta zorlandığı krizdeki Türkiyenin yatırım ikliminde Mersin, benzerlerinin yarı fiyatından çok aşağıya ve dış kredisini de kendisi bulmuş üstlenicilerin kapıyı çalacağı tekliflerle karşılaşacak mı gerçekten? İzmir BŞ' in Buca metrosu için şimdilik bulabildiği tek kaynak 11 Aralık 2019 günü törenlerle imzalanan ve Avrupa İmar Bankası' nın (EBRD) sağladığı 4 yılı ödemesiz 12 yıl vadeli 80 milyon Euro' luk kredi. Yeni İzmir BŞ belediyesi şimdi bu krediyi ve İzmir' in rayting' ini referans göstererek uluslar arası piyasada kredi arayışına girmiş bulunuyor.. Toparlamaya çalıştığım tablo maliyetler açısından tam olarak böyle… Mersin projesine, İzmir' in dörtte biri, Konya' nın yarı fiyatına dış kredisini cebinde taşıyan talipli çıkar mı? Projeye talip olacakları ve ortaya çıkacak tekliflerini değerlendirmek çok zor.. Hele ön görülen, beklentiye girilen proje maliyet tahminlerini gördükten sonra soru işaretleri deyim yerindeyse muammaya dönüşmekte.. Aynı zamanda dış kredisini de bulması istenen proje üstlenicilerinin nasıl tekliflerle ortaya çıkacaklarını görmek için ön değerlendirme dosyalarının toplanacağı 27 Şubat gününü beklememiz gerekiyor.. Peki,  işi yaptıracak olan Mersin Büyükşehir Belediyesinin projenin hayata geçirilme süreci ve finansmanı ile ilgili beklentilerini biliyor muyuz? Elimizde bir ihale şartnamesi olduğuna göre, üç aşağı beş yukarı da olsa şimdiden sorulara yanıtlar vermek mümkün… Önce aranan kredi koşullarını ve finansman olarak üstlenicilerden nelerin istendiğini, ihale dosyasında yer alan koşullardan yola çıkarak derlemeye çalışacağım… Elektronik Kamu Alımları Platformu (EKAP) ta yayınlanarak resmiyet kazanan şartname metni herkesin merak ettiği soruya yanıtı tek cümleyle veriyor: "Mersin HRS (metro) işi kredi ile finanse edilecektir" Kredi konusu şöyle tanımlanıyor: "İstekli yapım teklifi ile birlikte kredi teklifini de yapacak. İdare en uygun yapım teklifini veren yüklenicinin kredi teklifini inceleyecek. Kredi piyasa şartlarına uygun bulursa kullanacak. Daha uygun şartlarda kredi bulursa yüklenicinin getirdiği krediyi kullanmama, öz kaynakla işi yaptırma hakkına sahip olacak" Demek ki, üstlenici kuruluşun en uygun yapım teklifini vermesi yeterli olmayacak. Aynı zamanda en iyi piyasa koşullarına uygun krediyi bulması da isteniyor… Yapıma talip olan, proje finansmanı için gerekli krediyi bulmak zorunda ama idare bu çerçevede angaje olmaktansa alternatifleri değerlendirme yolunu seçmiş görünüyor. Akıllıca hamle ancak günümüz koşullarında ve Türkiye' deki yatırım iklimi, hazinenin garanti verme konusundaki çekimserliği düşünüldüğünde Mersin BŞ Belediyesinin proje finansmanı için kendi başına hangi kanallardan kredi bulacağı, bulsa da bunun maliyeti ve geri ödeme koşulları başlı başına yanıtlanması gerekli ama hayli zor sorular olarak karşımızda duruyor.. Bununla da bitmiyor, şartnamede yer alan kredi koşulları.. Resmi metinden derlediğim hayli ilginç ve sonunda hep birlikte ortaya çıkacak borcu ödeyeceğimize göre tüm Mersinlileri ve hatta gelecek nesli ilgilendiren 'finansman detaylarını' tüm detaylarıyla ele alacağım ama bir sonraki makalede…