Dünya para sistemini değiştirip dönüştürecek arayışlar bilişimin hayatımıza egemen olmasıyla hız kazandı. 1944' te altın standardına bağlı doların temel alındığı ve dünyadaki döviz kurlarının ABD dolarına sabitlenmesiyle doların etkin bir küresel para birimi haline getirilmesiyle başlayan sistem zaman içinde altın-dolar bağının koparılmasıyla başka bir evreye geçse de bugüne kadar küresel sistemi ayakta tuttu. Ancak bugün yeni bir çağın eşiğindeyiz.. Artık ne ABD ne de başka bir ülkenin sembolü ve gücü anlamına gelen para basma yetkisi şekil ve yöntem değiştiriyor. Aslında gelmekte olan dalgayı 2009 ocak ayında hayata geçirilen Bitcoin ile başlatmak mümkün.. İşin tekniğine, dijital madenciliğin metodolojisine burada girecek değilim. Ama şu kadarını söyleyeyim; Bitcoin bilişim çağıyla karşımıza çıkacak para sisteminin habercisiydi. 2010 yılı ortalarında ürettikleri 10 bin Bitcoini 2 pizza bedelinin değiş tokuşunda kullanan iki mucidin yarattıkları sistem bugün 190 milyar dolara ve dünyadaki toplam dijital para değeri 280 milyar dolara yaklaşmış durumda.. (Mayıs 2010' da 2 pizza bedeli olarak ödenen 10 bin bitcoin bugün 100 milyon dolar değerinde. Ve ortalama bir pizzayı ABD' de 10 dolar kabul etsek 10 milyon pizza satın almak mümkün.) 21 milyon adetle sınırlanan ve an itibariyle bunun yaklaşık 18,5 milyonu  üretilen Bitcoin her ne kadar dijital para sistemini sarstıysa da pratik olarak nakit paranın yerini alamadı, alması da mümkün değil. Ama günlük hayatın her noktasında gerekli olan ödemeleri dijital parayla yapma fikri Çin' de artık düşünceden uygulamaya geçmek üzere.. Aslında Çin dijital ödeme yöntemi üzerinde uzun zamandır çalışan bir ülke.. Örneğin ülkelerin denetim ve kontrolü dışında kalan Bitcoin yanında ülkede yıllardır yaygın olarak kullanılan Alipay ve WeChat gibi ödeme yöntemleri var.. Bu yöntemler öylesine yaygın hale geldi ki,yalnızca Çin' de bugün Alipay aylık 711 milyonaktif kullanıcıya ve WeChat Pay  800 milyon aktif kullanıcıya sahip.. Bu akıl almaz rakamlar dünyanın başka hiçbir ülkesiyle mukayese edilmeyecek kadar büyük boyutlarda.. Çin' in bugün 49 trilyon dolarlık mobil ödeme pazarıyla, ABD gibi dünya lideri bir ülkenin benzer mobil ödemeler pazarından  500 kat daha büyük olduğu gerçeği, gelinen yeri anlatmaya yeter… Çin yönetimi hem ülkenin bu dev potansiyelini görmüş hem de küresel yeni sistemin oyun kuruculuğu rolünü benimsemiş olmalı ki, şimdi ülkenin Merkez Bankası işlevini üstlenen Çin Halk Bankası üzerinden dijital parayı tedavüle sokmaya hazırlanıyor.. Merkez Bankası bu devrime hazırlanırken resmi devlet kuruluşu olmanın sağlayacağı güvencenin avantajını da kullanacak.. Örneğin Alipay ve diğer tüm ödeme yöntemlerini kullanırken internet bağlantınızın olması bir başka ifadeyle çevrim içi olmanız gerekir. Oysa Dijital Yuan' ı yüklediğinizde çevrim dışı olsanız da kullanabileceksiniz. Risk açısından da büyük farklılıklar çıkacak ortaya.. Alipay ve WeChat Pay veya dünyanın başka bir ülkesinde kullanacağınız elektronik hesapların arkasında devlet teminatı yoktur ve onları piyasaya süren ticari kurumların potansiyel iflas riskleriyle her zaman karşı karşıya kalabilirler. Oysa Çin Halk Bankasının kullanıma açacağı DY devlet garantisi altındadır. Çin batmadığı sürece bünyenizdeki DY güvencededir ve onunla Çin bir yana dünyanın her noktasından alış veriş yapmanız mümkün olacak.. Kaldı ki, DY ne Alipay ve benzerlerine ne de Bitcoin' e rakip olmayacak, aksine onların işlerliğine katkı yapma olasılığı da hayli yüksek.. Oysa Bitcoin gerçek anlamda bir para birimi değil. Dolmuşa bindiğinizde veya büfeden hamburger alırken ödeme yapmanız teorik olarak mümkün ama pratikte işlerliği yok.. Kısaca Bitcoin ve benzerlerini dijital paradan çok dijital altın olarak tanımlamak daha mantıklı.. ABD doları ve ona bağlı olsun olmasın tüm ülkelerin para birimlerinin iki temel özelliği var: Devlet güvencesi ve parayı piyasaya süren Merkez Bankalarının o paranın satın alma gücünü belirleme yetkileri, politikaları… Bitcoin ve diğer tüm kripto para birimleri, yalnızca merkezi olmayan bir blok zinciri ağında işlem görür ve değerini üretim maliyeti vs. gibi pek çok faktör yanında piyasa hareketleri belirlerken , Çin' in hayata  geçirmeye hazırlandığı Dijital Yuan Merkez bankası tarafından piyasaya sürülecek ve miktarından kullanım yöntemlerine, denetlenmesine ve fiyatlandırılmasına kadar her yönüyle devletin kontrolünde olacak.. Yaklaşık 5 yıldır DY üzerinde çalışan Çin' li bir grup uzman adına konuşan Pekin Üniversitesi finans profesörü Xu Yuan'a göre 2020 yılı iki şeyle tarihteki yerini alıp hatırlanacak: Covid-19 salgını ve dijital para. Xu Yuan bir adım öteye de geçerek, para biriminin altında yatan mantığın ve insan toplumunun gelişme yörüngesine bakıldığında, ikincisinin salgından çok daha derin bir etkiye sahip olacağı iddiasında.. Bu bakımdan Çin para birimi yuanın dijital versiyonu DY bu yıl resmi olarak piyasaya sürülürse, 2020 yılı, küresel para tarihinde altın standardının oluşturulduğu 1944 yılında kurulan yeni ekonomik dünya düzeni ve doların etkin bir küresel para birimi haline getirilmesi kadar önemli bir yeni dönemin de başlangıcı olacak.. Bir sonraki makalede Dijital Yuan ile başlayacak yeni döneme ilişkin öngörüler, olasılıkları ele alacağım..