Kendi kısır gündemimize gömülmüş durumdayız ama dünyada baş döndüren gelişmeler yaşanmakta..   Olanları anlamak bir yana yetişmek bile ciddi anlamda çaba gerektiriyor..   Ucuzlayan piller ve onlara güneş enerjisi aktaran sistemlerin kurulum maliyetlerindeki düşüşler bugüne kadar merkezi otoriteye dayalı elektrik dağıtımını yerelleştirme hatta bireyselleştirme, enerjide devletlerin kurduğu oyun sistemini sarsmakta..   Bu aynı zamanda hayal gibi görünen ve çok ileri tarihlere ötelenen elektrikli araç hakimiyetinin en iyimser tahminlerden de öne çekildiğini ve 3-5 yıl içinde petrol türevlerine dayalı içten yanmalı geleneksel arabaların yerini alacağının da habercisi..   Bir başka gelişme ise küresel gelir dağılımını etkileyen, dünyayı bir avuç ultra zenginin hegemonyası altına alan, devletlerin vergi toplamasını neredeyse imkansız kılan bugünkü mevcut sisteme karşı başını ABD' nin çektiği 7-G ülke tarafından kabul edilen 'küresel vergi' düzenlemesi..   Düzenlemeyle bugüne kadar şirket merkezlerini vergi cenneti olarak adlandırılan adacıklara kurup, vergi yükümlülüğünden kurtulan başta GAFA olarak adlandırılan ve Google, Amazon, Facebook, Apple gibi küresel kimlikli şirketlerin vergiyle tanışmaları amaçlanmakta..   Ulus devletlerin nimetlerinden yararlanıp iş külfet ödemeye geldiğinde sınırlar ötesi vergisiz cennetlere kapağı atanlar, düzenleme gerçekten uygulamaya sokulabilirse rüyadan uyandırılacak, 15 olarak belirlenen küresel vergiyi iş yaptıkları ülkede ödemek zorunda kalacaklar..   Enerjide bağımlılığı azaltacak gelişmelerin aksine vergide merkezi hükümetlerin gücünü arttıracak iki ayrı önemli gelişme at başı yürümekte..   Küresel vergi konusu dünya genelinde artık dayanılmaz boyutlara ulaşan küresel eşitsizliği, gelir adaletsizliğini gidermeye yeter mi?   Özellikle son 40 yıla damgasını vuran, dünya kaynaklarından yararlanmalarına karşı bedel ödemekten kaçınan şirketleri vergi üzerinden kontrol altına almayı hedefleyen bu adımları daha sonra başka makalelerde ele almaya çalışacağım..   Gelelim son günlerin dünyayı sarsması kaçınılmaz asıl gelişmesine…   2020 Ekim ayı boyunca, dünya ekonomisinin yükselen yeni yıldızı Çin' in dolar egemenliğine karşı dijital para yaratma girişimlerine dikkat çektiğim kapsamlı araştırmada, dijital Yuan' ın (DY) sahneye çıkmasıyla 1945' ten beri küresel ödeme argümanı olan doların tahtının kaçınılmaz biçimde sarsılacağına değinmiştim.   Merak eden 10 bölüm halinde yayınlanan o makalelere göz atabilir.*   Ama son gelişmelere ışık tutması açısından o makalelerin sonuncusundan bir bölümü yeniden paylaşmakta yarar var..   "(…) Dijital Yuan (DY) ile yeni küresel para sistemi, bir başka ifadeyle oyun bambaşka bir masada kurulacak..   O masadaki hamleleri, yeniden kurulmakta olan dünya düzeninin güçlü oyuncularının liderliğine soyunan Çin' in yeni stratejilerini dikkatle izlemek gerekiyor..   Pandemi sonrası yepyeni bir dünyayla karşılaşacağımız herkesin öngördüğü, tahmin etmekte zorlanmadığı bir gerçek..   Tam olarak ön görülmeyen ise bu yeni dünyada Çin' in üstleneceği rol..   Madalyonun iki yüzü var burada da..   DY ile ABD' ye ve kağıt dolara karşı dijital parasıyla çok ciddi bir o kadar iddialı aktör çıkacak dünya sahnesine..   Ama Çin gibi bir oyuncunun dijital parayla tüm dünyaya yönelik nasıl bir kontrol mekanizması kuracağı, tüm ipleri eline alıp almayacağı yanıtlanması gereken en önemli soru olarak duracak karşımızda..   Hep birlikte Dijital Yuan' ı ve bilişim çağının öncülerinden Çin' i çok daha dikkatli izlememiz gereken bir dönem başlıyor..   (…) "   Çin dijital para konusundaki yol haritasını hayata geçirmeye hazırlanırken mıntıka temizliği anlamında tüm dünyayı sarsacak adımlar atmakta gecikmedi..   18 Mayıs 2021 günü, Bitcoin ile sembolleşen tüm kripto paraların yasaklandığına dair kararname yayınlandı.   Sadece kullanım değil, büyük enerji sarfiyatı gerektiren Bitcoin madenciliğinin de artık yapılamayacağı duyurulurken gerekçe olarak yasal alt yapı oturmadan yaygınlaşan kripto para işlemlerinin çoğunun yasa dışı işlemlerde, uyuşturucu, kumar ve benzeri alanlarda kullanılması gösteriliyor..   Hükümete yakın analizciler, yasaklamayla, ülkede yaratılan milli gelirin 60'ından fazlasına ve ülkedeki istihdamın 80'ine katkıda bulunan, KOBİ' leri (küçük ve orta ölçekli işletmeleri) koruma, ileride telafisi imkansız zararlara uğramamalarını sağlama gibi amaçlar sıralasa da, tarafsız gözlemciler kontrol edilemez kripto paraların yasaklanmasıyla dijital Yuan' ın sahneye çıkışı arasındaki güçlü bağa dikkat çekiyor..**   ABD dolarına alternatif bir ödeme sistemini dünyaya kabul ettirmek için DY çok önemli bir enstrüman ve Çin bu enstrümanı kontrol etmekte zorlanacağı kripto paralara karşı kullanmakta kararlı..   O kadar ki, kripto paraların yasaklanması ardından bir biri peşi sıra yapılan operasyonlarla binlerce kişi göz altına alınırken çok sayıda sosyal medya hesabının da gerekçesiz kapatılması izlenecek politikaların da habercisi..   Çin bu radikal adımları atarken dünyanın diğer ucunda El Salvador küresel piyasaları şaşırtan bir farklı düzenlemeyi hayata geçiriyor, Bitcoin' in bankalarda alıp satılmasını yasal hale getiriyor..   Salvador' un kripto paraya geçiş öyküsü ve hayli farklı gerekçeleri sonraki makale konusu olsun..   * https://abdullahayan.wordpress.com/2020/10/27/kuresel-para-sisteminin-dijital-yuan-sinavi-27-10-2020/   https://abdullahayan.wordpress.com/2020/10/26/dijital-para-devrimi-ve-cin-26-10-2020/   ** Resmi Çin haber ajansı Mayıs 2021