Bir tarih, folklor, halk edebiyatı araştırması.     ‘Kars Günlüğü’ kitabı araştırmacı-eğitimci halk bilim uzmanı Hilmi Dulkadir’in 1997 yılında çıkan kitabının adıdır ve kentin tarih, folklor ve halk edebiyatını konu edinmiştir. Kars ilimizin tanınırlığı son dönemlerde, doğu ekspresi turları ile hayli artmıştır. Öyle ki kış günleri turlarda yer bulmak epey zordur. Doğu ekspresi ile Kars turlarına ilgi özellikle sosyal medya paylaşımları sayesinde iyice çoğalmıştır.    Kars dendiğinde akla ilk, kar ve soğuk gelir. Sonra, bir serhat şehri oluşu gelir. Serhat bölgesi resmi olarak Türkiye’de Iğdır, Kars, Ardahan ve Ağrı illerini kapsayan bölgedir. Kars’ın sınırda stratejik konumu sebebiyle sürekli savaşlar yaşaması nedeniyle bu isme layık görülmüştür. Şehir aynı zamanda bir asker, paşalar şehridir.   Kars Anadolu’ya açılan bir kapı olarak görüldüğünden ismi Urartular’dan bu tarafa kapı anlamına gelen Kars’tır. Serhat şehri Kars, çektiği bütün acılar ve zulümler sebebiyle, ilk gazi unvanını alan ve madalyası olan bir şehrimizdir.    ‘Kars Günlüğü’ kitabı, yazar Hilmi Dulkadir’in 1985 yılında başladığı folklor ve etnografya çalışmalarının bir ürünüdür. Dulkadir 1988 yılında Türk folkloruna yaptığı katkılardan dolayı ödüllendirilmiştir. Yazar kitabını 12 bölümde, 220 sayfada tamamlamıştır.   Kars ilimiz çok çile çeken, kara günler yaşayan bir şehrimizdir. Türkler Anadolu’ya ilk kez Kars’tan girdiler. Ne ilginçtir ki Anadolu’ya en son katılan topraklar yine Kars’tır. Sultan Alparslan’ın şehre geliş tarihi 1064 yılıdır. Anadolu Türk saz şiirinin ve aşıklık geleneğinin belgelere dayalı ilk temsilcisi, ilk şairi Kars’tan çıkmıştır. Bu saz şairinin adı Baykan’dır.   Dulkadir, kitabının önsözünde; “Türk aydınının bu ülkeye borcu vardır. Borcu ödemenin en ucuz yolu ülkeyi, insanlarını ve milli kültürü tanımaktır. Ben bu borcu ödemeye çalışıyorum” demektedir. Ki Hilmi Dulkadir’in yaşam eğrisi bunu layıkıyla doğrular niteliktedir. 2020 yılında çalıştığı kurum Mersin Büyükşehir Belediyesi’nden emekli olmasına rağmen çalışmalarını aralıksız sürdürmektedir.   Hilmi Dulkadir, 1987 yılında 20 gün süreyle Kars’a gitmiştir. 20 günlük gezisi kitap çalışmasına önemli katkılar vermiştir. Sarıkamış onun Kars’taki ilk durağıdır. Yazarı oraya çeken etkenlerden bir tanesi de büyük dedesinin Sarıkamış’ta şehit düşmesidir. Sarıkamış felaketi üzerinden onlarca yıl geçmesine rağmen tüm Anadolu’da unutulmayan hadiselerden biridir. Anadolu’dan hemen her evden bir genç vatan savunması için burada kan dökmüştür   Kitap gezi notları, söyleşiler, ziyaretler, yöresel şiirler, türküler eşliğinde ve zengin kaynakça bilgisiyle ilerliyor ve okuyucusunu hiç sıkmıyor. Kars ilimiz aşıklar geleneğinin bir mihenk taşıdır, adeta başkentidir. Kars’a gidilir de Aşık Murat Çobanoğlu’nun oteli ziyaret edilmez mi? Otel aynı zamanda aşıkların ücretsiz kalabilecekleri bir mekandır. Çobanoğlu, bu yüce gönüllü hizmetini onlara sunmuştur.   Kars ilimiz aşıklar kahveleriyle de ünlüdür. Aşık irticalen şiir söyleyebilen, saz çalabilen kişidir. Binlerce yıllık tarihimiz içerisinde bu halk ozanlarının çok önemli yeri vardır. Kitapta aşıklar geleneği üzerine uzun araştırmalara yer verilmiş, tarihine ışık tutulmuştur. Yöresel aşıkların eserlerinden örnekler sunulmuş, atışmalarına yer verilmiştir.   Yazara göre Kars Günlüğü kitabı mütevazı çalışma ve araştırma ürünüdür. Araştırmaların yapıldığı ilçe ve köylerdeki her konuyu içine katmış değildir. Daha o kadar çok araştırılacak konular vardır ki ciltler dolusu malzeme tutar. Yazar, kaybolmakta olan bazı malzemeleri, akan bir nehir misali kenarında durarak yakalamaya çalışmıştır. Tutulan bilgiler fazla olmamakla birlikte çok kıymetlidir.   Hilmi Dulkadir bu çalışmasıyla, Kars ili dahil tüm Türkiye coğrafyasının hatta bütün Türk Elleri’nin araştırılıp, derlenerek gelecek kuşaklara aktarılmasına da dikkat çekmek istemiştir.