Önceki makalede okula dönüştürülen Gazi Mektebi' nin öyküsünü yazmış, Hanna Butros' tan Bodosaki' ye geçen muhteşem konağın kamulaştırılma öyküsünü anlatmaya çalışmıştım. Benzer bir süreç aynı yapının doğu yanında yer alan ve 1883' te Yusuf Hayek isimli iş adamının yaptırdığı konakta da görülüyor.. Makalenin başlığındaki Kurtuluş = Çankaya okulu tanımlaması konuyu özetliyor aslında.. Çünkü bugün yerine bina dikilmesin, iş merkezi yapılmasın diye çabaladığımız Çankaya okulu aslında eğitim hayatına Kurtuluş mektebi olarak başlar. Ve tıpkı Gazi mektebi gibi Kurtuluş mektebi yapılacak konak ta Maarif Komisyonu tarafından 1923 yılında kamulaştırılır.. Bazı kayıtlara göre İmparatorluk dönemine denk gelen tarihlerde bir başka Kurtuluş mektebinden daha söz edilmekte. 1909' da Belediye Meclis azası seçilen ve 1911' de geçici süreyle Başkanlığa vekalet eden Ahmet Hallaç' ın* (1919' da Mersin Belediye Başkanlığı görevini deruhte etmiştir) araştırma konusu yapılan anılarında şöyle bir ifade yer alıyor: " 1327 (1911) tarihinde memleket ve vatan hizmetine Mersin’in Belediye A’zâlığı’na intihap etmiş olup birinci derece a’zâlığa geçmiştim. 1327 (1911) Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül-Ekim aylarında Belediye Riyaseti vekâletini yapmış bulundum. Ve o müddet zarfında Eski Yoğurt Pazarı’nda Kurtuluş Mektebi’ne Yeni Fırın önünden geçmiş olan yolu açtırmış bulundum" Ahmet Hallaç' ın kaleme aldığı hatıratı dışında bir yerlerde rastlanmayan Yoğurt Pazarı civarındaki mektebi bırakıp, 1947' den itibaren Çankaya ilk okulu olarak anılacak olan Kurtuluş Mektebi' ne dönecek olursak.. Kamulaştırmanın nasıl gerçekleştiği, Mersin Maarif İdaresi dışında ve tıpkı Gazipaşa mektebine Kaptan Hadra' nın yaptığına benzer bağış yapılıp yapılmadığı, yapıldıysa kimler tarafından gerçekleştirildiği şimdilik meçhul.. (Bağış söz konusuysa umarım o katkı yapanların yakınları bu vesileyle çıkar ve kamuoyunu aydınlatır..) Bilinen tek şey Yusuf Hayek adlı iş adamına ait konağın tıpkı Bodosaki' nin Hanna Butros' tan aldığı konağa benzer yöntemle Maarif Komisyonu tarafından kamulaştırılıp eğitime kazandırıldığı.. Kurtuluş Mektebi uzun yıllar bir dönemin en yaygın bulaşıcı göz hastalığı olan trahom nedeniyle bu hastalığı taşıyan öğrencilere tahsis ediliyor. 1947' de ise kapatılan Çankaya Okulunun 1949 Eğitim yılında buraya nakledilmesiyle Kurtuluş Okulunun adı Çankaya olarak değiştiriliyor. Bugün bir döneme damgasını vuran ve çoğu Mersinlinin hafızasında yer eden Çankaya okulu aslında Kurtuluş Mektebinin isim değiştirmesiyle doğuyor.. ** Bugün yerinde yeller esen ve taşlarına kadar sökülüp yok edilen asıl Çankaya Okulu mekan olarak ne oluyor sorusunun yanıtlarına gelince.. Mevzu aslında Valide Sultan Vakfı' nın ticaret merkezi yapma sevdasından vazgeçirmeye çalıştığımız bugünkü Çankaya eski adıyla Kurtuluş okulunun gerçekte kime ait olduğu sorusu kadar önemli.. ** Bodosaki gibi bir dönem Mersin' ine damgasını vurmuş ünü tüm İmparatorluğa yayılmış bir zengin işadamı/ sanayici daha var: Konstantin Mavromati.. Mavromati şimdiki Zafer Çarşısı (Bit Pazarı) olarak anılan yerde Rum Ortodoks Kilisesi inşa edilmesine büyük katkıda bulunmakla kalmıyor, kilise bünyesinde Mavromation Partenagogion Kız Mektebini de yaptırıyor.. Osmanlı son döneminde Mersin' de Arap ve Rum Ortodokslara ait iki kilise var.. Rum Ortodoks kilisesi sırtını Mavromati' ye dayamış, onun aktardığı kaynaklarla bir dönem tüm kentin gıptayla izlediği etkinlikte.. 1905' te Mavromati ölüyor ama çocukları uzunca süre kilise ve okulları ayakta tutuyor.. Cumhuriyetle birlikte Mavromation Partenagogion kapatılıyor. Kilise ve okul dahil tüm müştemilat Hazineye (Milli Emlak' e) geçiyor. Okul, isim  ve kimlik değiştirse de yıllar boyu Mersin' in en iyi eğitim veren kurumu hüviyetinde. Her veli çocuğunu Çankaya mektebinde okutmaya can atıyor.. Derken o kentin göz bebeği eğitim kurumuna kucak açan mekan 1947' de kayboluyor. Okulun son başöğretmeni Akif Hayırlıoğlu İleri İlkokulu başöğretmenliğine, öğretmenler Saniye Akıncı Cumhuriyet ve Saadet Dereli sonradan adı Çankaya olarak değiştirilecek Kurtuluş okullarına tayin ediliyorlar. Çankaya Okulu mekan olarak gerçekten de kayboluyor. Okulun kapanmasından tabelasının iki yıl sonra Kurtuluş Mektebinin kapısına asılmasından söz etmiyorum. Rum Ortodoks Kilisesi ve okulun yer aldığı tüm müştemilat yerle bir ediliyor. Taşlar sökülüp yapılmakta olan Halkevi inşaatında kullanılıyor. İlginçtir okula 1940' larda yeni öğrenci alınmıyor.  4 ve 5. sınıflar eğitimlerini sürdürüyor alt sınıflar kentteki diğer okullara kaydırılıyor. Soruları duyar gibiyim. Yusuf Hayek adlı iş adamının konağı 1923' te Maarif Komisyonunca kamulaştırılıp okul haline getirildiyse eski adıyla Kurtuluş 1949' dan sonraki adıyla Çankaya ilk okulu, nasıl oluyor da Bezm-i Alem Valide Sultan Vakfı' na geçiyor? Ve Vakıflar İdaresi "bana gelir sağlayacak proje lazım" diyerek okulun yer aldığı arsanın Belediye planlarında Ticaret Alanı olarak işaretlenmesini sağlıyor? Umarım sorulara günün birinde doyurucu yanıtlar alınır.. Peki bir anda yok olan eski haliyle Mavromation Partenagogion, Cumhuriyetten sonraki adıyla gerçek! Çankaya Okulu ve Rum Ortodoks kilisesi' nin başına neler geliyor? O sorunun yanıtını da sonraki makalede vermeye çalışayım..